Fred Nijhuis

Your favorite Dutch wine writer

NCS werkt graag samen met:

Forum foglia tonda

Een nadere kennismaking met de foglia tonda, de eeuwenoude druif die zich mag verheugen in een toenemende belangstelling.

Italie telt talloze on- of minder bekende druivenrassen die zich echter mogen verheugen in een toenemende belangstelling. Zo zorgde het Toscaanse wijnhuis Cinelli Colombini dat op 1 februari jl. alle aandacht uitging naar de Foglia Tonda, een druif die lange tijd gedoemd leek te verdwijnen.

De druif  werd waarschijnlijk voor het eerst in 1877 beschreven door ampelograaf  (afgeleid van “ampelos”, het Griekse woord voor wijnstok) Giuseppe di Rovasenda (1824 – 1913). Di Rovasenda verzamelde honderden wijnstokken en legde er in de tweede helft van de 19e eeuw de wijngaard “La Bicocca” mee aan in Verzuolo (Piemonte) om ze te bestuderen en hun eigenschappen vast te leggen.  Uiteindelijk deed hij dat met niet minder dan  3666 druivenvarieteiten en legde alles vast in zijn ‘Saggio di Ampelografia nazionale (en later universale)’ in samenwerking met Ministerie van Landbouw en de Koninklijke Academie van Landbouw in Turijn. De Foglia Tonda zou hij gevonden hebben in een wijngaard van Castello Brolio in het Chianti (Classico) district, het domein waar Bettino Ricasoli rond 1872 zijn befaamde Chianti-blend samenstelde. De druif werd er toen al gebruikt om de wijnen gebaseerd op sangiovese meer kracht en rijpingspotentieel te geven.

De phylloxeraramp zorgde rond 1900 voor een ware slachting in de Europese wijngaarden en ook in Italie werd het wijngaardareaal gedecimeerd. Honderden druivenrassen verdwenen vrijwel volledig  om slechts hier en daar nog te zijn gespaard en te overleven. Volgens het ‘Registro nazionale delle varietà di viti’ waren er in 1970 nog maar 5 hectare met foglia tonda geregistreerd (sinds 1970 onder nummer 082). De laatste jaren is de aanplant toegenomen tot circa 100 hectare, niet alleen in Toscane, maar ook in Umbrië en Ligurië voor gebruik in de DOC Orcia en IGT’s als Allerona, Bettona, Costa Toscana, Montecastelli, Spello, Umbria, Alta Valle delle Greve, Cannara, Marche, Narni, Toscana en Val di Magra.
De Foja Tonda, zoals o.a. gebruikt door Albino Armani in de Veneto is overigens een andere druif.

De toegenomen aandacht kwam voor rekening van een klein aantal producenten, waaronder Donatella Cinelli Colombini. Afkomstig uit een historische familie met een rijke geschiedenis in Montalcino en omgeving, startte ze in 2001 haar eigen wijndomeinen, waaronder Podere del Colle in Trequenda, gelegen in de DOC Orcia tussen Montepulciano en Montalcino. Ze zag geen enkele reden om hier met vino nobile of brunello te concurreren en koos daarom voor wijnen met een eigen identiteit, weliswaar gebaseerd op sangiovese, maar aangevuld met (o.a.) de foglia tonda, een andere en vooral authentieke, autochtone druif. Omdat kwekerijen de druif in die jaren nog niet konden leveren, werden vooral stekken uit eigen wijngaarden gebruikt voor vermeerdering, o.a. in samenwerking met professor Cesare Intrieri van de Universiteit van Bologna. Inmiddels bieden kwekerijen als Rauscedo de foglia tonda inmiddels ook aan en is van 18 wijnhuizen bekend dat ze actief met de druif werken.

De foglia tonda is een opmerkelijke druif die in eerste instantie opvalt vanwege de ronde vorm van het blad, zo anders dan het 3-lobbige blad van de sangiovese. Daarnaast bezit de druif veel kleur, een frisse zuurgraad en voegt hij kracht en structuur toe voor wijnen met een langer rijpingspotentieel. Andere voordelen van de druif zijn de gulle productie (die serieus beheerst moet worden om fruit met de juiste concentratie te krijgen) en de bestendigheid tegen ziekten en andere aandoeningen, hoewel hij minder resistent is tegen meeldauw. De meeste producenten hebben ‘even’ moeten zoeken naar de juiste behandeling van de plant en zijn fruit. Overproductie is een risico en ook in de kelder is extra aandacht op zijn plaats. De druif is gevoelig voor hout en experimenten met een vinificatie in barriques bleken ‘een kleine ramp’; aldus Donatella Cinelli Colombini. Verschillende producenten hebben hun toevlucht daarom gezocht tot RVS en anfora’s en het zijn juist deze initiatieven die buitengewoon interessante wijnen opleveren.

De producenten en hun wijnen:

Foglia Tonda, Podere Sequerciani, IGT Toscana, 2017
100% foglia tonda, productie circa 1000 flessen
Eigendom van Paolo Menichetti, biologisch gecertificeerd bedrijf in Gavorrano (GR) met 10 ha aan wijngaarden; uitsluitend traditionele druivenrassen. De wijngaard met foglia tonda is slechts 0,8 ha groot en ligt dicht bij zee. De bodem is er rijk aan klei en zandsteen. De pluk geschiedt in 2 delen, eerst wordt een klein deel van de trossen afgeknipt dat niet wordt gebruikt. Enkele dagen later wordt het merendeel geoogst, doorgaans rond 15 september (de foglia tonda rijpt sowieso wat later). De vinificatie vindt plaats in cement, waarbij de wijn vrij vaak wordt overgestoken, om daarna te rijpen in anfora’s en gebruikte barriques. Een jaar na de oogst wordt de wijn gebotteld; er wordt geen sulfiet aan de wijn toegevoegd.
De wijn valt op door zijn diepe, vurig paarse kleur en intense geur met veel donker fruit als bramen en vlierbes; in de aanzet hoge zuren, rijpe tannine structuur, wat ruig, onstuimig karakter, blauwe bessen en vlierbes, eindigt mooi schoon; heel puur en verteerbaar 

Foglia Tonda, Podere Ema, IGT Toscana, 2016
100% Foglia tonda van wijngaard van 2 ha op 250 meter hoogte in de gemeente Grassina (FI) met een bodem die rijk is aan klein en zandsteen. De eerste oogst was in 2014, de productie bedraagt gemiddeld 8000 flessen per jaar.
Gisting en rijping in anfora, maximaal 8 maanden; geen hout (bleek minder geschikt); purperrood, vrij diep; meer open iets gerijpte gestoofde geur; hoge zuren, tannine hier meer aanwezig, wat droging

Valente, Podere Il Castellaccio, IGT Toscana, 2016
25% foglia tonda, 25% pugnitello, 50% sangiovese
Relatief nieuwe producent in Castagneto Carducci (LI) die in plaats van de zo bejubelde internationale druivenrassen in de DOC Bolgheri, juist koos voor druivenrassen als sangiovese en foglia tonda. Werkt biologisch en geeft de foglia tonda een vinificatie in cement met een lagering in tonneaux en laatste periode in cement. De 1e oogst is 2011 en sinds die tijd zoekt men naar de optimale expressie van de druif en zijn terroir. De foglia tonda vindt men makkelijker om mee te werken dan pugnitello; geeft bijvoorbeeld meer elegantie aan de wijn.
Veel kleur; diep paarsrood; lichte purperen gloed, iets rijping; gloedvolle geur, warm en rijk geurend, heel kruidig, zondoorstoofd; de aanzet is slank, opwekkend, stevige houtinvloed, koffie en tabak, zoethout; mooie levendige zuren, lichte droging, hout speelt belangrijke rol, veel zoet in afdronk, goede balans

Cenerentola, Donatella Cinelli Colombini, DOC Orcia, 2015
65% Sangiovese, aangevuld met foglia tonda van wijngaard op 400 meter hoogte in de gemeente Trequanda (SI).
De druiven worden separaat gevinifieerd, en krijgen na de blend een lagering in tonneaux.
Veel kleur, open geur, aromatisch, donker fruit, nette aanzet, hout is duidelijk aanwezig, de nodige droging en ook hoge zuren; veel tabak en zoethout, correct afdronk met veel drop, wederom zoethout en gestoofd fruit; goede lengte, mooi potentieel, hout moet nog meer integreren.

S’Indora, Mocine, IGT Toscana, 2014
100% foglia tonda van biologische wijngaard van 2 ha in de gemeente Asciano (SI)
Werken samen met consultant Attiglio Pagli met wie besloten is om de wijn niet langer in barriques te rijpen, maar in grote houten vaten.
Veel kleur, mooi granaat- tot puperrood; gerijpte geur en smaak, geen grootste structuur, wat zoethout, zwart-wit, correcte balans, iets droging, vriendelijke wijn met wat tannine en mooie zuren, goed verteerbare en vriendelijke wijn

Poggio al Tempo, Santa Vittoria, IGT Toscana, 2011
70% sangiovese, 20% foglia tonda, 10% pugnitello van wijngaarden in de gemeente Foiano della Chiana (AR)
Nette geur, duidelijk meer sangiovese getypeerd, fijn rood fruit, wat hout, zoethout en tabak, goed verweven, goed sappige aanzet, aanvullende druiven geven structuur, wat zwart-wit, gemiddelde structuur, goed verteerbaar, vriendelijke wijn met lekker eigenwijze toets

Mor di Roccia, Podere Anima Mundi, IGT Toscana, 2015
100% Foglia tonda van wijngaarden in de gemeente Lari (PI). Biodynamisch.
Gisting in cement, lagering in oude barriques Frans eiken.
Ruige aanzet, wat robuust in neus en smaak, vrij direct, maar met goede zuren; vrij veel droging, stevige structuur vraagt om eten

Arcere, Poggio al Vento, Orcia DOC, 2015
80% sangiovese, 10% foglia tonda, 10% merlot (biologisch) uit gemeente Castiglion d’Orcia (SI)
veel kleur, romige toets, afgerond in de neus, opwekkende zuren, hout aanwezig, zoethout en tabak, goede zuren, meer sangiovese getypeerd; foglia tonda speelt ondergeschikte rol, wel veel invloed op kleur

Foglia Tonda, Mannucci Droandi, IGT Toscana, 2015
100% foglia tonda (biologisch) uit wijngaard van 3 ha in de gemeente Montevarchi (AR) op 250 meter hoogte. Gisting in vaten van 10hl, gevolgd door weking van 20 dagen en lagering van 14 maanden in 2 tot 3 jaar oude vaten van Frans eiken.
Goed geurend, vrij fris en niet heel diep, maar met mooie evolutie, fijn houtgebruik en een mooie, sappige aanzet; meer aardbeien dan bramen en vlierbes; mooie balans tussen fruit en hout, prima zuren, erg nette wijn. Een persoonlijke favoriet.

Deel dit bericht:

Facebook
Twitter
LinkedIn
Spread the word