Fred Nijhuis

Your favorite Dutch wine writer

NCS werkt graag samen met:

Montefalco en zijn wijnen door de ogen van Michael Kardienaal

Montefalco door de ogen (en mond) van Michael Kardienaal

Verslag Anteprima Montefalco Sagrantino (en meer) door Michael Kardienaal

Aanleiding

Al heel wat jaren reis ik steevast naar Montefalco om daar de nieuwe wijnen te proeven en kennis te nemen van de laatste ontwikkelingen in de regio. Dit jaar was ik zelf helaas niet in de gelegenheid om deel te nemen aan de ‘Anteprima’, maar vond in Michael Kardinaal een geschikte en zeer gewillige partner om de honneurs waar te nemen. Zijn opdracht was redelijk simpel: ga er naar toe, proef, leer en geniet en leg je bevindingen vast in een artikel voor de site. Michael nam zijn opdracht zeer serieus en leverde geen artikel in, maar een soort boekwerk. Het is een vrijwel compleet dossier geworden, mede gebaseerd op allerlei informatie die ik hem stuurde n.a.v. verschillende workshops, proeverijen en artikelen van de afgelopen jaren. Hieronder zijn werkstuk, slechts hier en daar enigszins geredigeerd.

Fred Nijhuis     

Inleiding
Toen Fred mij vroeg om eind mei naar Montefalco af te reizen, hoefde ik daar niet lang over na te denken. Maar al snel gingen er wat vragen door mijn hoofd. Wat weet ik eigenlijk over Montefalco? Wat weet ik over Sagrantino, de authentieke lokale druif? Dat soort vragen. Ik heb verschillende wijnopleidingen en cursussen gevolgd maar deze vragen werden altijd maar kort of helemaal niet behandeld. Heel anders dan bijvoorbeeld Barolo, Chianti of Brunello. Gelukkig kon ik een beetje terugvallen op mijn reeds eerdere ervaringen als toerist in het gebied. Het vlakbij gelegen Lago di Trasimeno is één van mijn favoriete vakantiebestemmingen en daar ben ik dan ook al tientallen keren op vakantie geweest en daarvan uit ook éénmaal Montefalco bezocht, maar ja als toerist. Lago die Trasimeno is nu eenmaal een perfecte uitvalbasis om bijvoorbeeld Cortona, Perugia, Montepulciano, Siena en Montalcino te bezoeken. Ook grote steden als Firenze en Rome zijn niet al te ver weg maar dit terzijde.
Over de wijnen wist ik theoretisch wel het een en ander zoals opbrengsten, aanplanting, terroir en klimaat maar praktisch gezien eigenlijk niet zo veel. Ik had wel eens een Sagrantino geproefd maar ik vond het altijd een moeilijke wijn. Een beetje de Italiaanse variant op de Franse Tannat uit Madiran. Vaak niet op dronk door de nog jonge tannines want ja meestal te jong gedronken. De Passito-variant was voor mij helemaal een zwarte vlek en de Montefalco Rosso vond ik altijd een vergelijkbaar met een Toscaanse variant wijn gemaakt van de Sangiovese-druif zoals een Chianti Classico of Rosso di Montalcino. Dus het zal voor mij een hele sprong in het diepe zijn. Gelukkig heeft Fred me via onlinepresentaties een eind op weg geholpen om met open vizier en heel veel zin het nieuwe avontuur als wijnschrijver aan te gaan ;)

Anteprima
De Anteprima Sagrantino 2018 vond dit jaar plaats van dinsdag 24 tot en met donderdag 26 mei. Het is het jaarlijkse evenement van het Montefalco Consorzio Tutela Vini om de nieuwe jaargang wijnen aan de wereldpers te presenteren. Tijdens dit driedaagse evenement konden journalisten, schrijvers, bloggers, etc. kennis maken met de wijnen tijdens een centrale proeverij, de “Sala Consiliare”, diverse bezoeken aan wijnhuizen en lunches en diners op locatie, veelal in aanwezigheid van diverse producenten. Traditioneel zijn inmiddels ook verschillende lokale wedstrijden zoals de Gran Primo del Sagrantino voor AIS-sommeliers en de Etichetta d’Autore, deze laatste voor jonge kunstenaars en/of graphic-designers  om het label te ontwerpen dat elke fles siert die dat jaar binnen het consorzio-gebied wordt gebotteld. De winnaars werden bekend gemaakt tijdens het officiële slotevenement in het monumentale  Complesso Museale San Francesco. Hier werden ook alle deelnemende wijnbedrijven en genodigden bedankt voor hun deelname en werd het evenement afgesloten met officiële woorden van de voorzitter van het consorzio Giampaolo Tabarrini, de burgemeester van Montefalco Luigi Titta, de president van de regio Umbrië Donnatela Tesei en directrice van Vinitaly International Stevie Kim. De organisatie van de Anteprima Sagrantino is in handen van PR-bureau Miriade & Partners.

Consorzio Tutela Vini Montefalco
Het consorzio is opgericht in 1981 met als doel de wijnbedrijven te verenigen, de kwaliteit te waarborgen en instrumenten aan te reiken om de wijnen op waarde in te schatten en te promoten. Door restricties in te stellen probeert men de kwaliteit, identiteit en typischeteit van alle D.O.C.G- en D.O.C-wijnen te bewaken. Het consorzio telt op dit moment rond de 230 leden, waarvan er ongeveer 60 bottelen. Samen zijn ze goed voor 80% van de totale productie. Het totale areaal aan wijngaarden voor Sagrantino is ruim 800 hectare met een minimale plantdichtheid van 5000 stokken per hectare. Vaak hogere plantdichtheid gebruikelijk tussen de 7000 en 13000 stokken per hectare. Voor de D.O.C-wijnen van Montefalco is het totale areaal rond de 450 hectare waarvan het grootste deel Sangiovese is. De huidige voorzitter is Giampaolo Tabarrini die in 2021 het stokje heeft overgenomen van de aftredende Filippo Antonelli. Tot 2024 is deze flamboyante persoonlijkheid verantwoordelijk voor het in goede banen leiden van alle taken van het consorzio. In 1979 had Montefalco Sagrantino alleen een D.O.C-status voor de zoete variant. In 1992 kreeg men voor zowel de droge- als de Passito-variant de D.O.C.G-status. In 2009 werd de naam Sagrantino di Montefalco D.O.C.G. veranderd in Montefalco Sagrantino D.O.C.G. om de herkomst te benadrukken; een druif kan men overal aanplanten, de terroir is uniek. Het Montefalco Consorzio Tutela Vini vertegenwoordigt alle wijnen uit de regio, i.c. Montefalco Sagrantino DOCG, Montefalco Sagrantino Passito DOCG, Montefalco Rosso Riserva DOC, Montefalco Rosso DOC, Montefalco Bianco DOC, Montefalco Grechetto DOC, Spoleto Trebbiano Spoletino Superiore DOC, Spoleto Trebbiano Spoletino DOC, Spoleto Trebbiano Spoletino Spumante DOC, Spoleto Trebbiano Spoletino Passito DOC en de Spoleto Bianco DOC.

De regels

Rosso:

  • Montefalco Sagrantino DOCG:
    100% Sagrantino, opbrengsten max. 80 kg/ha met 52 l/ha, zuurgehalte min. 4,5 g/l, min. 13% alcohol of 13,5% voor single-vineyard wijnen. Rijping min. 37 maanden waarvan 12 maanden op hout en 4 maanden op fles. Mag pas in januari na het 4e jaar na oogst op de markt komen.
  • Montefalco Sagrantino Passito DOCG:
    100% Sagrantino, opbrengsten max. 80 kg/ha met 28 l/ha, zuurgehalte min. 4,5 g/l, druiven moeten worden gedroogd tot een minimale alcoholpotentie van 15,5%, min. 11% max. 18% alcohol, restzoet 80-180 gr/l. Rijping min. 37 maanden waarvan 4 maanden op fles. Mag pas in januari na het 4e jaar na oogst op de markt komen.
  • Montefalco Rosso Riserva DOC:
    60-80% Sangiovese, opbrengsten max. 110 kg/ha met 77 l/ha, zuurgehalte min. 4,5 g/l, rijping min. 30 maanden waarvan min. 12 maanden op hout.
  • Montefalco Rosso DOC:
    60-80% Sangiovese, opbrengsten max. 110 kg/ha met 77 l/ha, zuurgehalte min. 4,5 g/l, rijping min. 18 maanden.

Bianco:

  • Montefalco Bianco DOC:
    Minimaal 50% Trebbiano Spoletino, opbrengsten max. 120 kg/ha met 84 l/ha, zuurgehalte min. 5,0 g/l.
  • Montefalco Grechetto DOC:
    Minimaal 85% Grechetto, opbrengsten max. 120 kg/ha met 84 l/ha, zuurgehalte min. 5,0 g/l.
  • Spoleto Trebbiano Spoletino Superiore DOC:
    Minimaal 85% Trebbiano Spoletino, zuurgehalte min. 5,0 g/l. Rijping: min. 3 maanden op fles.
  • Spoleto Trebbiano Spoletino DOC:
    Minimaal 85% Trebbiano Spoletino, zuurgehalte min. 5,0 g/l.
  • Spoleto Trebbiano Spoletino Spumante DOC:
    Minimaal 85% Trebbiano Spoletino, zuurgehalte min. 6,0 g/l.
  • Spoleto Trebbiano Spoletino Passito DOC:
    Minimaal 85% Trebbiano Spoletino, zuurgehalte min. 4,0 g/l.
  • Spoleto Bianco DOC:
    Minimaal 50% Trebbiano Spoletino, zuurgehalte min. 5,0 g/l.

Het productiegebied voor de Montefalco D.O.C- en D.O.C.G-wijnen telt 6 regio’s:

  1. Montefalco
    In het oostelijk deel met wijngaarden richting Spoleto rondom de gemeenten Carreta, Casale, Gallo en
    Turita op hoogte van 300-380 meter. Vaak wijnen met veel structuur en tannine, maar ook met spanning, frisse zuren, precisie, complexiteit en finesse.
    Producenten o.a. Pardi, Tabarrini en wat verder naar het oosten richting Casale o.a Scacciadiavoli en Perticaia en bij Tabbri in het westen o.a. Tenuta Rocca di Fabbri.
  2. Bevagna
    In het noordoostelijk deel tussen Montefalco en Bevagna, onderverdeeld in 4 sub-zones:
    • Arquata, direct ten zuidoosten van Bevagna.
      Vaak beschouwd als het beste deel van de D.O.C.G met de meest krachtigste en complexe wijn.
      Producenten o.a. Adanti en Briziarelli.
    • Belverdere, direct ten zuidoosten van Arquata.
      Wijngaarden liggen hier wat lager, bevatten meer klei en krijgen wat meer zonlicht.
      Producenten o.a. Arnaldo Caprai, Tenuta Colfalco-Ruggeri G. en Virili Piero.
    • San Marco-Pietrauto, ten zuiden van Bevagna en Colcimino, overlap tussen Pietrauto in het oosten en San Marco in het westen. Hier wijngaarden tussen de 300-400 meter hoogte met rijke kleibodems voor wijnen met veel structuur.
      Producenten o.a. Antonelli San Marco, Le Thadee, Valdangius en Colle Ciocco.
    • Montefalco-San Clemente, verder naar het zuidoosten van Belverdere en direct ten noordoosten van Montefalco. Hier wijnen met meer finesse, elegantie en florale tonen door oostelijke expositie. Producenten o.a. Romanelli.
  3. Castel Ritaldi
    In het zuidoostelijk deel rond de gemeenten Torre Grosso, Torvenano en Colle del Marchese. Hier vaak wat zachtere, toegankelijke wijnen. 
  4. Alzatura
    In het noordelijkste deel van de zone tussen Castel Ritaldi en Montefalco.
    Producenten o.a. Tenuta Alzatura (Cecchi).
  5. Giano dell’Umbria
    In het zuidwestelijk deel. Wijngaarden richting Todi, tussen Marcellano in het noordwesten en Le Torri in het zuidwesten. Hier enkele van de krachtigste wijnen door de zeer kleirijke bodems
    Producenten o.a. Còlpetrone en Terre di Capitani.
  6. Gualdo Cattaneo
    In het noordwestelijk deel tussen Bevagna en Gualdo Cattaneo. Onderverdeeld in 3 sub-zones;
    • Bevagna-noord tussen Limigiano in het noorden en Torre del Colle in het zuiden, Castelbuono in het westen en Cantalupo in het oosten.
      Producenten o.a. Tenuta Bellafonte, Dionigi, Fattoria Colsanto, di Filippo en Tenute Lunelli-Castelbuono.
    • Rotolone in het westen van Bevagna met wijngaarden op 450 meter hoogte met oostelijke expositie.
    • Colcimino ten zuiden van Bevagna met wijngaarden tot 400 meter. Hier vaak arme bodem met veel zand en meer risico op waterstress. Hier kunnen de wijnen vaak ook een lichtere structuur vertonen met zelfs risico op “dunnig”.
    • Attone, heuvels rondom het riviertje Torrente Attone. Heuvels hebben vanaf Giano dell’Umbria zicht op Cerrete, Turrita en Casale. De wijnen hebben hier vaak een elegantere structuur door het iets koelere microklimaat.

Spoleto DOC:
De druiven die gebruikt mogen worden voor de productie van de Spoleto D.O.C-wijnen komen uit hetzelfde gebied als de Montefalco D.O.C- en DOCG-wijnen, maar dan uitgebreid met subregio’s Campello sul Clitunno, Foligno, Spoleto en Trevi.

Kwalificatiesysteem:
Het consorzio laat de Montefalco Sagrantino D.O.C.G-wijnen elk jaar door een onafhankelijke vakjury beoordelen op de gemiddelde kwaliteit van de (gebottelde) wijnen, resulterend in een waardering van de gerealiseerde kwaliteit.
2016 werd met 95/100 punten beoordeeld, 2017 met 88/100 en 2018 met 92/100.
Het oogstjaar wordt ook apart beoordeeld op de kenmerken van de oogst, het groeiseizoen en de klimatologische factoren die aspecten als opbrengst, suikergehalte, zuurgraad, fenolische rijpheid etc. bepalen. De (potentiële) kwaliteit van het wijnjaar wordt op grond van deze waarden uitgedrukt in sterren. 2016 kreeg de maximale score van vijf sterren, 2017 drie sterren en 2018 vier.

De classificatie is als volgt.
*****  = uitzonderlijk oogstjaar
****     = uitstekend oogstjaar
***        = goed oogstjaar
**          = gemiddeld oogstjaar
*             = slecht oogstjaar

Terroir:

Bodem, hoogte en expositie

In het algemeen heeft het productiegebied een kalkhoudende kleibodem in diverse dieptes en samenstelling. In grote lijnen in te delen in 4 soorten: Fluviaal, klei met zand, alluviaal en mergel. Deze bodems kunnen variëren op verschillende hoogtes tussen de 220 en 472 meter met verschillende hellingspercentages en expositie waardoor er vele microklimaten te onderscheiden zijn.

Klimaat
Het klimaat is overwegend mediterraan – sub continentaal met warme, maar niet te droge zomers en koude winters, gemiddelde regenval. Gemiddeld variëren de zomertemperaturen tussen 18 en 23 ° C en in de winter tussen 4 en 6 ° C. De jaarlijkse regenval bedraagt 750 tot 1300 millimeter.

Sagrantino, de druif en zijn geschiedenis:
De geschiedenis van de Sagrantino gaat ver terug. Plinius de Oude (23-79 na Chr.) vermeldde in deel XIV van Naturalis Historia de Itriola als bijzondere druivenras uit Mevadia, het huidige Bevagna nabij Montefalco. Dit is waarschijnlijk de Sagrantino, want er is geen overeenkomst met andere druivenrassen bekend. De eerste formele vermelding in een document  van het Notarieel Archief in Assisi dateert uit 1598. De herkomst van de Sagrantino druif is tot het heden onbekend, maar er wordt uitgegaan dat de druif vermoedelijk is meegenomen uit het Midden-Oosten of vanuit Spanje door de Franciscaner monniken. De monniken gebruikten de druif voor religieuze doeleinden vandaar waarschijnlijk ook de naam te herleiden van het sagrestia/sacristie, vino sacro/sacra. Tot nu nog geen verbanden gevonden met druivenrassen uit die gebieden en daarom wordt de Sagrantino nog steeds beschouwd als autochtoon druivenras. In 1879 is hij opgenomen in het register van de Ampelograpische Commissie van Foligno en in 1970 in het nationaal register als nummer 271. In 1971 startte Marco Caprai een uitgebreid onderzoek door 5 ha Sagrantino aan te planten i.s.m. met Professor Valenti van de universiteit van Milaan. De eerste gegevens werden in 1993 opgeslagen in een database en resulteerde uiteindelijk in de registratie van vijf klonen Sagrantino van Caprai, de 001–2ISV–ICAPG, 002–I–UNIMI–CAPRAI–25ANNI, 003–I–UNIMI–CAPRAI–COBRA, 004–I–UNIMI–CAPRAI–COLLEPIANO en de 005–I–VCR226.

Sagrantino kenmerken:
Sagrantino is één van de meest tanninerijke druivenrassen ter wereld en is rijker aan tannine dan de Aglianico, Tannat of Nebbiolo. Trossen en bessen zijn klein en hebben een dikke schil met veel polyfenolen (o.a. anthocyanen). De druif geeft snel veel suiker en is daarmee technisch snel rijp, maar de fenolische en aromatische rijping vraagt veel meer tijd. Later oogsten is daarom vaak noodzakelijk om een te harde tanninestructuur te voorkomen. Over het algemeen geeft de druif donkere, robijnrode wijnen met medium intense aroma’s van pruimen, rode kers, specerijen (kaneel) en zwarte thee. Secundair zijn vaak tonen van ceder, toast en potloodslijpsel te ontdekken, aangevuld met vaak voorkomende tertiaire aroma’s zoals tabak en aardse accenten. Op het palet vaak medium zuren, hoge alcoholpercentages en flinke tannines die zorgen voor een volle body.

Grechetto
De Grechetto is een witte druif uit de historische Greci-familie, die wellicht oorspronkelijk uit Griekenland komt en verwant is aan de Greco di Tufo die op zijn beurt niet verward mag worden met de Greco bianco uit Calabrië. Hoewel Grechetto klinkt als een verbastering van Greco en een Griekse herkomst suggereert, zijn er nog altijd geen DNA-verbanden gevonden met Griekse druivenrassen. In het Romeinse Rijk verkochten producten met een Griekse herkomst beter dan ‘gewone’ en daarom werd vaak een vermeende relatie met het oude Griekenland vermeld om de prijs wat op te voeren. De eerste vermeldingen stammen uit de 7e eeuw, toen sprake was van de ‘Pignole” in de heuvels rond Bologna.

Er zijn twee Grechetto’s geregistreerd:

  • Grechetto gentile alias Grechetto di Todi
    Bekend als kloon G5 en geregistreerd als ITA95-300 in het nationale druivenregister en 9254 bij het VIVC met 27 synoniemen.
    Deze vinden we o.a. in Emilia-Romagna waar hij de basis vormt voor de Pignoletto uit de Colli Bolognesi en er al sinds de 7e bekend is. In Umbrië vinden we hem vrijwel uitsluitend rond de plaats Todi waar hij wordt gebruikt in de Todi DOC.

  • Grechetto bianco alias Grechetto di Orvieto
    Bekend als kloon G109 en geregistreerd als GRC52 in het nationale register en 4966 bij het VIVC met 24 synoniemen. Deze is wijd(er) verspreid in Umbrië (en Latium) en vormt de basis voor o.a. de Orvieto DOC en de Montefalco Grechetto DOC.
    De Grechetto bianco heeft een dikke schil, kent een lang groeiseizoen en kan redelijk veel suikers bevatten. De druif geeft relatief lage opbrengsten en geeft aroma’s met accenten van peer, perzik, ananas, acacia, bloesem, hazelnoot, amandelen en soms iets herbaals. De wijnen hebben vaak een relatief lage zuurgraad, een vettig mondgevoel met een gemiddelde body en alcoholpercentages.

NB
Omdat het onderscheid lang onduidelijk was en het niet altijd zeker is welke precies in de wijngaarden staat, werden en worden ze beiden gebruikt in diverse DOC’s, ook al zijn het in principe andere druivenrassen, zoals verschillen qua vorm van de trossen, bladeren, rijping en aroma’s aangeven.

Trebbiano Spoletino
Trebbiano Spoletino is een recent herontdekt druivenras, waarschijnlijk behorend tot de Greci-familie met wellicht een Griekse oorsprong. Er is geen verwantschap met de Trebbiano di Toscano of de Trebbiano uit Soave en de Abruzzen. Deze Trebbiano komt vooral veel voor rond Montefalco en Spoleto (bij Trevi) in Umbrië en wordt daarom steeds vaker Spoletino genoemd. De Trebbiano Spolentino geeft vaak kruidige en florale aroma’s, met impressies van honing, geel fruit en hooi; in de mond is de wijn vaak vettig, maar met voldoende zuren.

Umbrië algemeen:
Umbrië heeft een oppervlakte van 8457 km2. Grenst in het noorden aan het Trasimeno meer, in het oosten aan de Marche en de Apennijnen, in het zuiden aan Lazio en in het westen aan Toscane. Umbrië heeft een heuvelachtig gebied (71% bergachtig). Dankzij natuurlijke gunstige omstandigheden “het groene hart” genoemd. Circa 50% land- en akkerbouw (incl. wijngaarden), bijna 40% bosachtig en amper 5% stedelijk bebouwd. Zacht continentaal klimaat met warme zonnige zomers en behoorlijk koude natte winters. De regio is vernoemd naar de Umbri, de stam die zich er in de 6e eeuw voor Christus vestigde. Hun taal was het Umbrisch, een Italische taal verwant aan het Latijns. De Etruskisch-Romeinse periode en de Middeleeuwen vormen het hoogtepunt in de Umbrische geschiedenis.
De regio bestaat uit twee provincies, namelijk Perugia (met als belangrijkste steden de hoofdstad Perugia, Assisi, Foligno, Gubbio en Spoleto) en Terni (met o.a. Terni, Narni en Orvieto). Het noorden bij Perugia is qua natuur verwant aan Toscane, terwijl het zuiden meer verwant is aan de Abruzzen. Umbrië grenst niet aan zee, maar is rijk aan water door aanwezigheid van rivieren als de Nestore, Paglia, Chiascio en Velino en uiteraard het 4e grootste meer van Italië: het Lago di Trasimeno.

Umbrië wijnbouw:
Etrusken, Romeinen en de Benedictijnse monniken maakten honderden tot duizenden jaren geleden al wijn in Umbrië, zoals o.a. beschreven is door Plinius de Oude. Umbrië heeft een lange geschiedenis door de vruchtbare grond met veel klei, kalksteen en mergel (ook vulkanische delen), heuvels en bergen (50-2500 m. hoogte) met goede expositie, voldoende water door rivieren en meren en een gematigd continentaal klimaat.
De statistieken lopen uiteen, maar Istat data (2021) vermeld 12.400 hectare aan geregistreerde wijngaarden met een gemiddelde productie van 644.000 hectoliter, waarvan 48% wit en 52% rood is.
Umbrië telt 3 D.O.C.G’s, 13 D.O.C’s en 6 I.G.T’s
De belangrijkste druivenrassen voor wit zijn; Trebbiano Toscano (17%), Grechetto (13%) en Trebbiano Spoletino. Voor rood zijn dat de Sangiovese (22%) en de Sagrantino.

Montefalco algemeen
Montefalco ligt tussen Florence en Rome, ten zuiden van Perugia op oostelijke helling van de Colli Martani (parallel aan de Sibillini bergen in het oosten), 7 km Z-O van Bevagna, 11 km Z-W van Foligno en 9 km N-W van Trevi. Montefalco wordt het balkon van Umbrië genoemd, op 473 meter hoogte.

Impressies diverse bezoeken:

  • Benedetti & Grigi:
    Een jong middelgroot bedrijf aan de oostkant van Montefalco. Van origine druiventelers, maar begonnen een eigen wijnkelder in 2014. Dit bedrijf bezit nu vier verschillende locaties in het productiegebied waar ze “apart gevinifieerd’ wijn van maken bedoeld voor 4 verschillende segmenten. De locaties zijn Castello di Limigiano (Benedetti & Grigi), Terre dell’Abate (La Gaita del Falco), La Villa (Miracolo) en La Polzella (Polzella) waar ook de cantina is gevestigd. Ze werken hier met veel respect voor de natuur. Geen bestrijdingsmiddelen en veel biodiversiteit in de wijngaard. Ik kreeg hier een overzicht van het hogere segment wijnen die nu op de markt verkrijgbaar zijn en een rondleiding in de wijnkelders door wijnmaker en oenoloog Matteo Basili. Vooral de Trebbiano Spoletino maakte indruk.
    https://benedettiegrigi.it/en/home-english/

  • Romanelli:
    Klein familiebedrijf aan de noordoost kant van Montefalco vlakbij Colle San Clemente. Devis Romanelli is “one of the rising stars” Hij heeft zijn eigen visie op viticultuur en over welke stijl hij mee wilt geven aan zijn wijnen. In de wijngaarden en olijfboomgaarden werkt hij biologisch met de hulp van zeker 10 verschillende vogels en bijen als bestrijders van allerlei aandoeningen. Het gebruik van natuurlijke meststoffen geeft de biodiversiteit van de bodem een enorme boost. Hij brengt o.a. wijnen op de markt waarvan de druiven van specifieke ‘plots’ uit single-vineyards komen. Zijn stijl is bijna bourgondisch te noemen. Frisheid, Elegantie met enorme structuur en complexiteit. Zowel als in het rood als in het wit. Zijn Molinetta is de beste Rosso Riserva die ik geproefd hebt en zijn Medeo één van de beste Sagrantino. Tevens liet hij vervolgens 2 oude jaargangen (2011 en 2010) proeven, die de ware potentie van zijn wijnen liet zien. Ongelooflijke klasse!
    http://www.romanelli.se/indexEng.php#
  • La Veneranda:
    Kleinschalig familiebedrijf aan de noordkant van Montefalco vlakbij Belvedere. Ik werd hier liefdevol ontvangen door de wijnmaker Roberto Petruccioli en zijn schoondochter Valeria Gasparri die werkt als Brand- en Export Manager. Van origine uit was La Veneranda een boerderij met een lange geschiedenis (1568) en maakten ook al wijn maar zonder commerciële doeleinden. Hun eerste wijnen werden (pas) 2005 aangeboden op de markt. Het bedrijf bezit nu rond de 16 hectare aan wijngaarden. Ik genoot hier van een mooie overzichtsproeverij en heerlijke lunch met allerlei lokale lekkernijen die op hun eigen boerderij verbouwd en/of gemaakt worden. Hier veel respect voor land, mens en dier. Vooral hun recent uitgebrachte Montefalco Sagrantino en Passito 2018 met eigengemaakte Pecorino kazen waren erg lekker ;-)
    https://www.laveneranda.com/en/
  • Arnaldo Caprai:
    Groot bedrijf aan de noord kant van Montefalco en Bevagna vlakbij Valle Cupa. We werden ontvangen met een tour langs de wijngaarden en wijnkelders door Marco Caprai ‘himself’. Supermooie wijnlandgoed en nieuw gerenoveerde wijnkelders; alles spik en span met prachtige kunst aan de muren, want Marco heeft oog voor detail en stijl. Caprai is natuurlijk een levende legende in Montefalco door zijn enorme inzet voor de droge versie van Montefalco Sagrantino en onderzoek naar de Sagrantino-druif en alle viticultuur die die daarbij komt kijken, zoals verschillende snoeiwijzen. Het bedrijf heeft zelfs naam gegeven aan drie verschillende klonen van de Sagrantino, iets waar Marco ongelooflijk trots op is. Nu is hij bezig met de ontwikkeling van de ‘witte’ Sagrantino. Tevens maakt Caprai ook wijnen met monocepages van de internationale druivenrassen Chardonnay, Merlot en Pinot Noir (niet gewoon in de regio), deze uiteraard als I.G.T. Ook is Caprai bekend door zijn “cultwijn” de ‘Spinning Beauty’. Die wereldwijd geprezen wordt en daarom gewild.
    De line-up bestond uit alle Montefalco Rosso, Rosso Riserva en Sagrantino en Passito. Alles geserveerd in prachtig Zalto glaswerk. Prachtig om zo al zijn single-vineyards Sagrantino naast elkaar te proeven.
    https://www.arnaldocaprai.it/

  • Terre de’ Trinci:
    Dit is één van de oudste coöperaties van Montefalco. Officieel ligt het buiten het productiegebied van Montefalco in Foligno. Maar uiteraard de druiven die worden gebruikt voor hun wijnen groeien wel binnen de grenzen van het productiegebied. Hier komen ook veel lokale boeren hun wijnen bottelen en druiventeelers hun druiven brengen waar weer diversen IGT-wijnen van wordt gemaakt. Een echte coöperatie dus! Hier kreeg ik rondleiding door Nicola Mattoni en een overzicht proeverij met hun topcuvée Montefalco Sagrantino Ugolino 2015, hun Montefalco Sagrantino’s. 2018, 2016, 2015 en een hele bijzondere 1998. De proeverij werd afgesloten met een Passito 2017.
    https://www.terredetrinci.com/site/en/

  • Valdangius:
    Kleinschalig familiebedrijf aan de westkant van Montefalco nabij San Marco waar Danilo Antonelli en zijn familie de scepter zwaaien. Met 8 hectare aan wijngaarden en 4 hectare aan olijfbomen. Ook een paar hectare wordt gebruikt voor het verbouwen van groenten, graan, fruit en het houden van vee. Hier kreeg ik samen met de familie een overheerlijk diner voorgeschoteld door oma met een eigen gemaakte pasta met zwarte truffel waarvan ze het graan zelf verbouwen en het bloem zelf malen. Vanmorgen geoogste groenten en wild geschoten eend stonden ook op het menu. Bij elk gerecht werd één van hun wijnen gepresenteerd. Voortreffelijk!
    https://www.cantinavaldangius.it/

  • Perticaia:
    Middelgroot bedrijf met bijna 50 hectare aan wijngaarden aan de westkant van Montefalco vlakbij Casale. Wijnmaker Guido Guardigli maakt hier organische wijnen. Ik proefde samen met exportmanager David Mazzuferi verschillende Spoleto Trebbiano Spoletino (2021, 2017 en 2016) en Montefalco Sagrantino (2016, 2015, 2006 en 2003).
    https://perticaia.it/en/home/

  • Tabarrini:
    Middelgroot familiebedrijf aan de zuidkant van Montefalco vlakbij Turrita. Taberrini bezit 22 hectare aan land waarvan 15 hectare met wijngaarden. De rest wordt verbouwd met allerlei andere landbouwproducten zoals graan en olijven. Giampaolo Taberrini is de 4e generatie en nam eind jaren 90 het bedrijf over van zijn vader. Sindsdien is het bedrijf een begrip in de regio geworden. Hij werd in 2021 verkozen tot president van het consorzio door zijn enorme passie en liefde voor de regio. Giampaolo is een uiterst markant persoon, vaak een geniale gek genoemd. Ik heb nog zoveel plezier gehad met een rondleiding door zijn aparte humor, energie en enthousiasme. De tour ging door zijn geheel nieuwe wijnbedrijf en wijnkelders. Wat er schitterend en modern uitziet. Totaal gereed voor de toekomst. Giampaolo heeft zich ook ontzettend ingezet om Trebbiano Spoletino terug in het vizier te krijgen, wat hem aardig gelukt is. Hij maak er ook hele mooie wijnen van. Bij de lunch die geheel door ‘madre’ bereid werd met zelfgeproduceerde producten, zoals een authentieke lokale pasta soort, kreeg ik fantastische oude jaargangen Boccatone en verschillende uitvoeringen Sagrantino te proeven. Tijdens ons gesprek merkte ik dat er wel visie en verstand van wijn maken achter de man zit en niet alleen maar gekkigheid ;-)
    https://tabarrini.com/en/

  • Scacciadiavoli:
    Eén van de oudste wijnbedrijven van Montefalco. Gevestigd aan de westkant van Montefalco nabij Celestrino. Al meer dan een eeuw in het bezit van de familie Pambuffetti. Het bedrijf bezit 130 hectare aan land waarvan er 40 gebruikt wordt voor de wijngaarden. Jaarlijks produceren ze meer dan 250.000 flessen. Ik kreeg van Liù Pambuffetti een tour langs alle gebouwen op het landgoed en de wijnkelders die in 2000 geheel gerenoveerd zijn. Buiten op de grote binnenplaats mocht ik enkele heerlijke gerechtjes voorproeven die door een 3-sterren chef waren gecreëerd voor één van de vier grote diners die die avond werden gegeven. Daarbij een kleine selectie van hun voortreffelijke Vino Spumante Metode Classico, waaronder een rosé. Ook een schitterende gerijpte Spoleto Trebbiano Spoletino uit 2014 passeerde de revue.
    https://www.cantinascacciadiavoli.it/en/

  • Ilaria Cocco:
    Een jong kleinschalig wijnbedrijf aan de zuidwest kant van Montefalco nabij San Fortunato. Ilaria heeft haar droom gevolg en in 2008 het familiebedrijf doorgestart. Ze bezit nu 8 hectare aan land waarvan ze bijna de helft gebruikt voor de wijngaarden. De wijngaarden hebben allemaal een oostelijke expositie wat je heel goed in haar wijnen terug proeft. Een opmerkelijk elegante stijl Sagrantino. Met een totale productie van 10.000 flessen per jaar. Ilaria liet ons alle jaargangen Phonsano Montefalco Sagrantino proeven vanaf haar eerste vintage 2013 tot aan het vatmonster 2018.
    https://www.coccomontefalco.it/en/

  • Terre de la Custodia:
    Een groot familiebedrijf aan de westkant van Montefalco nabij Celestrino. Een prachtig landgoed boven op een heuvel met panoramisch uitzicht. Hier maken ze niet alleen wijn maar ook olijfolie, bier en bloem. Ik werd ontvangen door “rock-a-billy” Giampaolo Farchioni met een prachtig glas mousserende wijn en kreeg een rondleiding door het bedrijf van de brand manager Daniele Sevoli. Zij zijn de “jonge generatie” van de familie die hier nieuw elan brengt. Hip, modern, chique en stijlvol. Hier vond vanavond een groot galadiner plaats waarvoor ik was uitgenodigd door het consorzio. Ook waren hier 4 andere wijnbedrijven (Taberrini, Romanelli, Briziarelli en Tenuta di Saragano) te gast. Prachtig opgemaakte lange tafel voor 70 personen met 3 chef-koks en 50 man personeel die in de bediening actief waren. Alle deelnemende wijnbedrijven hadden hun prachtigste exemplaren wijnen meegebracht waaronder enkele oude jaargangen en magnums. Na het diner vond beneden in de tuinen een ‘Passito-afterparty’ plaats met diverse Montefalco Sagrantino Passito en met bonbons en chocolade van de beste chocolatier van Italië. Sigaren, bier en hippe DJ maakten het feest compleet!
    https://www.terredelacustodia.com/en/

  • Tenute Baldo:
    Middelgroot bedrijf aan de noordkant van Montefalco en Bevagna vlakbij Cantalupo di Bevagna. Wijnbedrijf gerund door een jonge staf en een jonge agronoom Andrea Sansoni. Bezit bijna 60 hectare wijngaarden. 20 hectare in Montefalco en 40 hectare in Torgiano. Ik kreeg hier een rondleiding door de wijngaarden en wijnkelders. Daarna een overzichtsproeverij en lichte lunch.
    https://www.tenutebaldo.com/en/

  • Antonelli San Marco:
    Middelgroot familiebedrijf aan de westkant van Montefalco vlakbij San Marco. Antonelli is één van de historische wijn bedrijven van Montefalco en bezit 190 hectare land waarvan 50 hectare aan wijngaarden en 20 hectare aan olijfbomen. De rest wordt gebruikt voor allerlei andere landbouwactiviteiten. Vanaf 2009 werken ze geheel organisch. Filippo is de oud-president van het consorzio en heeft deze functie meer dan 10 jaar bekleed. Daarmee is Filippo een bekend gezicht in de regio, Italië en wereld. Filippo ontving mij met open armen en liet me zijn hele portfolio proeven. Mooie witte wijnen en schitterende single-vineyards Sagrantino met verschillende terroir expressies. Ook toasten we met een overheerlijke Vermouth die met eigen geheim recept wordt bereid in Torino.
    https://www.antonellisanmarco.it/en/

Sala Consiliare:
In de Sala Consiliare, de prachtige raadszaal van het gemeentehuis, vond de formele overzichtsproeverij plaats. Alle nieuw uitgebrachte wijnen, enkele nog op fles rijpende wijnen of zelfs enkele vatmonsters konden hier geproefd worden. Deze laatste twee worden binnenkort op de markt gebracht. In totaal 140 wijnen van 40 verschillende producenten hadden hun wijnen ingeleverd. Sommeliers brachten telkens 6 wijnen naar keuze naar je tafel. Je had de keuze om de wijnen blind te proeven. Uiteraard kozen veel wijncritici deze optie om zo tot (ogenschijnlijk objectieve) scores te komen. Ik niet; ik had me voorgenomen om op dag 1 alle witte wijnen te proeven en voornamelijk de Spoleto Trebbiano Spoletino voor mijn rekening te nemen en op dag 2 alle rode wijnen en dan voornamelijk Montefalco Sagrantino, Montefalco Sagrantino Passito en Montefalco Rosso Riserva.
Door 18 verschillende Spoleto Trebbiano Spoletino naast elkaar te proeven merk je enorme verschillen. Sommige aromatisch, groenig en fris. Andere ingetogen, complex en aanhangend. Alles wordt bepaald in de kelder. Vind de fermentatie plaats in RVS of juist hout? Geven we de wijn een korte lierijping mee of juist lang? Hout? En wat voor dan? Barrique of foeder? Nieuw of gebruikt? Meestal maken de producenten meerdere versies en kan jezelf je favoriet kiezen of de juiste wijn bij het op dat moment van de dag. De druif kan in ieder geval alle keuzes van de wijnmaker aan. Maar mijn persoonlijke voorkeur gaat toch wel naar de complexere versies.
Sommige wijnen worden wel omschreven als een kruising tussen een Bourgondische Chardonnay, een Chenin uit de Loire en een Viognier/Roussanne/Marsanne uit de Rhône, maar ze hebben (daardoor?) vooral een eigen signatuur. Je ziet de jonge generatie wijnmakers deze druif ook steeds meer aanplanten en de Grechetto een beetje verdringen. Er waren dan ook meer Spoletino’s dan Grechetto’s te proeven. In totaal heb ik 6 correcte Grechetto’s zonder noemenswaardige verschillen geproefd.
Bij de rode wijnen veel meer variatie; wat een enorme verschillen in de wijnen! In totaal heb ik 6 Montefalco Rosso, 12 Montefalco Rosso Riserva, 24 Montefalco Sagrantino en 12 Montefalco Sagrantino Passito geproefd. Over het algemeen een zeer hoog niveau, ik heb geen slechte wijnen geproefd. Wat duidelijk werd is dat de Montefalco Sagrantino niet meer de “nog heel gesloten jonge en dus nog 10 jaar wachten” wijn is. Sommige producenten kiezen daar bewust wel voor of ze maken verschillende versies. Over het algemeen steeds meer terroir gedreven wijnen met fraîcheur en elegantie, maar ook rijke en krachtige exemplaren.

Uitgelichte wijnen:

Montefalco Sagrantino D.O.C.G:
– Antonelli San Marco “Mollino dell’ Attone” 2016
– Antonelli San Marco “Chiusa di Pannone” 2008
– Romanelli “Medeo” 2016
– Romanelli 2011 & 2010
– Tabarrini “Colle Grimaldesco” 2005 & 2002
– Tabarrini “Campo alla Cerqua” 2016
– Tabarrini “Colle alle Macchie” 2017
– Arnaldo Caprai “25 Anni” 2018 & 2016
– Arnaldo Caprai “Valdimaggio” 2018
– Arnaldo Caprai “Collepiano” 2018
– Terre de la Custodia “Exubera Riserva” 2016

Montefalco Sagrantino Passito D.O.C.G:
– Colle Ciocco 2015
– Còlpetrone 2015
– Romanelli “Crocrè” 2017
– Moretti Omero 2017

Montefalco Rosso Riserva D.O.C:
– Romanelli “Molinetta” 2017
– Terre de la Custodia “Rubium” 2016
– Briziarelli “Rosso Mattone” 2018
– Tenuta di Saragano 2017

Montefalco Rosso D.O.C:
– Arnaldo Caprai “Vigna Flaminia-Maremmana” 2020
– Romanelli “Capo de Casa” 2019
– Tabarrini “Boccatone” 2017 & 2011

Montefalco Grechetto D.O.C:
– Arnaldo Caprai “Grecante” Colli Martani 2021
– Pardi 2021
– Tenuta di Saragano “Montachiello” 2018

Spoleto Trebbiano Spoletino Superiore D.O.C:
– Le Cimate 2019
– Colle Uncinano 2019

Spoleto Trebbiano Spoletino D.O.C:
– Romanelli “Le Tese” 2020 & 2019
– Scacciadiavoli 2020 & 2014
– Benedetti & Grigi “Ermes” 2019
– Perticaia 2021, 2017 & 2016
– Antonelli San Marco “Trebium” 2021 & 2018
– Antonelli San Marco “Anteprima Tonda” 2018
– Valdangius “Filium” 2020 & 2019

Spoleto Trebbiano Spoletino Spumante D.O.C:
– Terre de la Custodia “Gladius” Brut (Colli Martani Spumante)

Spoleto Trebbiano Spoletino Passito D.O.C:
– Le Cimate “Meliade” 2020

I.G.T.
– Tabarrini Bianco dell’Umbria “Adarmando” 2018

Conclusies:
Na 3 volle dagen van proeven en het bezoeken van 11 wijnbedrijven heb ik een redelijk beeld van de regio en de wijnen van Montefalco gekregen. Montefalco is in beweging. Een nieuwe generatie jonge wijnmakers met een duidelijke visie die een enorme dynamiek met zich meebrengt. Van een beetje stoffig en traditioneel imago naar funky nieuwe stijl, maar nooit de traditie uit het oog verliezend.
De plantdichtheid en het latere oogstmoment heeft enorme verbeteringen gebracht aan tanninestructuur. Meer detail voor de werkzaamheden in de wijngaarden zoals snoeimethodes, bladmanagement helpen daar ook bij. Het richten op single-vineyard wijnen is ook sterk in opkomst. Betere exposities, hoger gelegen wijngaarden en het beter begrijpen van bodemsoorten, geeft de wijnen betere expressies, complexiteit en finesse. In de kelder wordt ook steeds meer gewerkt met koude inweking en extreem lange maceratie. Dit maakt de Montefalco Sagrantino absoluut een topwijn die je zo in het rijtje van de gevestigde namen kan plaatsen als Barolo, Barbaresco, Brunello en Aglianico. De Rosso varianten profiteren hier ook van. Deze toegankelijkere rode wijnen door het grote aandeel Sangiovese worden ook steeds gelaagder en complexer zonder de frisheid en elegantie te verliezen. Ook het experimenteren met andere druivenrassen zoals Barbera, Syrah en Montepulciano i.p.v. Merlot geeft ook steeds meer nieuwe dimensies. En ja, de variant Passito heeft mij de ogen doen openen. Ik kon de wijn niet maar nu absoluut ‘one of my favorites’ wat een kracht, complexiteit en raffinement zit er in deze wijnen. Perfecte zoetheid, mooie zuren die absoluut gastronomisch meer bekendheid in Nederland moet krijgen.
Ook de opkomst van de Spoleto Trebbiano Spoletino heeft me enorm verrast. Wat een potentie heeft deze wijn. Enkele schitterende exemplaren mogen proeven met enorme complexiteit en structuur en elegantie.

Kortom; Montefalco verdient zeker meer aandacht bij de Nederlandse importeurs want er zit een enorm onontdekt potentieel in dit gebied.

Voor meer informatie:

https://www.consorziomontefalco.it/en/anteprima-sagrantino/

https://www.consorziomontefalco.it/en/

http://www.miriadeweb.it/

Deel dit bericht:

Facebook
Twitter
LinkedIn