Colli Euganei, daar waar de wereld Italië ontmoet...
- Door Fred
- maart 13, 2023
- 10:16
Enige tijd geleden mocht ik een workshop Colli Euganei organiseren, geïnspireerd op maar liefst 2 bezoeken aan deze relatief onbekende Italiaanse wijnregio. De eerste wijnreis mocht ik zelf meemaken en werd georganiseerd door Faye Cardwell Wine Events & Communication in samenwerking met het Consorzio Tutela Vini Colli Euganei. Tijdens de tweede, aangeboden door de Enoteca Strada del vino Colli Euganei, nam Karin Horseling de honneurs waar namens Nijhuis Consultancy & Services.
Vulkanische heuvels
De Colli Euganei is een bijzondere regio, gelegen in het Venetiaanse deel van de Povlakte, ten zuidwesten van Padua, tussen Vicenza, Verona, Bologna en Ferrara. De streek wordt gekenmerkt door circa 100 vulkanische heuvels die opvallen in de verder vlakke omgeving. John Strange, diplomaat en auteur van diverse archeologische en geologische werken, schreef er ooit over: “Ze stijgen geïsoleerd op als rotsen in de zee” en dat is een treffende omschrijving. De heuvels (300-600 meter hoog) ontstonden zo’n 34 miljoen jaar geleden door vulkanische activiteiten en hebben zich in de loop van de tijd tot een intrigerende regio gevormd waar wijnbouw floreert en vele, vooral Duitse, toeristen zich tegenwoordig laten verwennen in allerlei resorts in o.a. Montegrotto Terme en Abano Terme.
Historie, natuur en gastronomie
Al vele eeuwen mogen de Colli Euganei zich verheugen in de belangstelling van vele bezoekers, sommigen van hen op zoek naar helende thermale baden, anderen naar de wijnen die hier al duizenden jaren worden gemaakt. De regio is vernoemd naar de oorspronkelijke bewoners, de Euganei (εὐγενής/eugenēs is Grieks voor ‘goed geboren’), waarschijnlijk verwant aan de Ingauni
uit de Middellandse Zeekust in Ligurië en volgens Plinius de Oudere ook verwant aan de Stoni’s uit Trentino. In de 15 gemeenten die de regio telt, wijzen diverse monumenten op de rijke geschiedenis van de Colli Euganei. Bij Arquà Petrarca bijvoorbeeld (vernoemd naar de middeleeuwse dichter Petrarca die hier zijn laatste levensjaren doorbracht), zijn resten gevonden van een dorp uit 2000 v.Chr. In Este, vernoemd naar de rivier de Adige (Latijns: Athesis) die hier tot de 6e eeuw stroomde en ooit de hoofdstad van de pre-Romeinse Veneti (maar verwoest door Attila de Hun) vinden we talloze historische kunstwerken, monumentale villa’s en het Castello Carrarese met een tuin uit de 14e eeuw. Wie van tuinen houdt, kan ook terecht in de barokke tuin ‘klein Versailles” in Valsanzibio met o.a. tientallen beelden van Luigi Bernini, de broer van… Het regionale park met zijn vele heuvels omvat valleien, bossen (kastanje, steeneik en acacia), vele wijngaarden en een speciale cactusvijg die aangeeft dat het er zonnig en warm is. De combinatie van een groeizaam klimaat en een vruchtbare vulkanische bodem staat garant voor een mooie biodiversiteit; zo telt de regio zelfs meer dan 1400 verschillende plantensoorten. En voor wie geïnteresseerd is in de historische lokale culinaire specialiteiten: vergeet dan de stracotto d’asino (stoofpot van ezel), musso con polenta (ezel met polenta) en de brodo di giuggiole niet.
Wijnbouw
In de oudheid waren het de Romeinen die al wijnbouw ontwikkelden in de Colli Euganei, maar de huidige successsen zijn vooral toe te schrijven aan de Venetianen die er o.a. de Moscato aanplantten en graaf Augusto Corinaldi die de introductie van verschillende Franse druivenrassen voor zijn rekening nam. In de 20e eeuw kwam er een einde aan de grootschalige mijnbouw in de regio en richtten steeds meer mensen zich op de moderne wijnbouw, o.a. dankzij initiatieven van Franco Zanovello (Ca’Lustra). Waar grote delen van Italië zich specialiseren in lokale druivenrassen, dankt de Colli Euganei zijn populariteit vooral aan internationale. Van de ca 3000 ha aan wijngaarden is een groot deel beplant met zowel cabernet sauvignon als -franc, merlot, syrah en carmenère. Nog altijd treffen we er de traditionele aanplant aan met afwisselende rijen met verschillende druivenrassen in 1 wijngaard, maar wijngaarden die qua aanplant meer zijn toegespitst op de diverse microklimaten komt steeds meer voor. Hellingen (variërend van 45 tot 400 meter hoog) met een noordelijke expositie voor wit met o.a. de serprino en moscato en zuidelijke hellingen voor rood van o.a. de zogenaamde Bordeaux rassen. De seprino (lokale naam voor de glera) is met bijna 450 ha de meest aangeplante witte druif, gevolgd door de moscato bianco (170 ha), moscato giallo (270 ha) en in mindere mate de garganega, tai/Friulano, pinot bianco, chardonnay en Manzoni bianco. Bij de blauwe druivenrassen is merlot koploper met circa 500 ha, met ook ruime aanplant cabernet sauvignon (275 ha) en cabernet franc en/of carmenère (230 ha) en raboso. Interessant is de toenemende aandacht voor nieuwe druivenrassen, zoals de cabernet volos bij Ca’ Avignone. Het potentieel van de Colli Euganei ligt op een productie van circa 25 miljoen flessen, maar schommelt momenteel rond de 3,5 miljoen flessen per jaar; ruimte genoeg voor een verdere ontwikkeling dus. Die ontwikkeling wordt overigens gestimuleerd door twee organisaties: het Consorzio Vini Colli Euganei en de Enoteca Strada del vino Colli Euganei, gevestigd in een deel van de 16e eeuwse Villa dei Vescovi. Samen benadrukken ze de unieke identiteit van de Colli Euganei met hun specialiteit de Fior d’Arancio en wereldse wijnen van internationale druivenrassen met een Italiaans accent.
Druiven en wijnen:
Specialiteit in de regio zijn wijnen van de moscato giallo, één van de vele varianten uit de moscato-familie. De giallo onderscheidt zich door aroma’s van de bloesem van oranje citrusvruchten, zoals sinaasappel en mandarijn, naast aroma’s van salie of abrikoos en minder peer, lychee en witte perzik zoals in de moscato bianco. Van oudsher worden er als zacht sprankelende zoete wijnen van gemaakt, maar tegenwoordig steeds meer droge en tevens ‘orange’ en ‘pet nat’. In 2010 wist de Colli Euganei Fior d’Arancio zich vanuit de algemene Colli Euganei DOC tot een eigen DOCG te ontwikkelen, gebaseerd op het unieke karakter van de wijn. De DOCG betreft zowel stil als mousserend en zoet (passito) van minimaal 95% Moscato Giallo. De meeste wijnen vallen onder de DOC Colli Euganei (1969) die ruimte biedt aan zowel rood als wit, droog als zoet en stil als mousserend van vele druivenrassen. M.b.t. de rode wijnen valt het op dat als ‘cabernet’ is vermeld, de wijn kan zijn gebaseerd op zowel minimaal 85% cabernet franc, cabernet sauvignon en/of carmenère, ondanks het feit dat deze laatste eigenlijk geen cabernet is (maar wel verwant). Dit gedoogbeleid stamt nog uit de tijd dat er nog geen sprake van een duidelijk onderscheid, zoals we ook aantreffen in de Abruzzo waar een Trebbiano d’Abruzzo ook van/met bombino bianco mag zijn gemaakt.
Interessante producenten
Tijdens de reizen en workshops werden vele wijnen geproefd van diverse wijnhuizen, sommigen bekend, anderen nog niet. Nieuw voor mij was bijvoorbeeld Ca’ della Vigna, een klein, biologisch werkend wijnhuis, eigendom van Catia Bolzonella en haar partner Willem Brouwer, een Nederlandse architect. Met zeer veel genoegen proefde ik hun wijnen en ik heb begrepen dat ze sinds kort ook de Nederlandse markt opgaan via Alto Vino/Vino e Vetro. Zeer interessant zijn hun Moscato giallo’s, zowel de zoete als de droge, met een speciale vermelding voor hun ‘pet nat’. Ook zeer goed bleken de wijnen van Il Mottolo (mooie Vi Nànima, Carmenère), Ca’ Avignone (geweldige 3 Tinto, zowel de annata als de riserva), Il Filò delle Vigne en Vignalta, deze laatste waarschijnlijk de bekendste uit de regio, mede dankzij hun erg fraaie Gemola (70% merlot met 30% cabernet franc). Eveneens vermeldingswaardig zijn de toegankelijke wijnen van La Costa en Montegrande, smaakvolle van Vigna Roda en biologische van La Chiesetta.
