Workshop Maremma; deel 1 - Montecucco
De afgelopen maanden mocht ik een driedelige workshop organiseren rond de wijnen uit de Maremma, de Toscaanse regio die een enorme verscheidenheid aan wijnen voortbrengt.
Onder deze wijnen die uit Montecucco, een wjinregio met een enorm potentieel zo bleek uit de grote selectie wijnen die werden gepresenteerd in samenwerking met het Consorzio Tutela Vini Montecucco.
De regio
Wie van Montalcino richting de Toscaanse kust rijdt, komt al snel het dorpje Paganico tegen, één van de zeven gemeentes in de DOP’s Montecucco. Hier in de provincie Grosseto is het groen en rustig met een gezonde balans tussen wijnbouw, akkerbouw en veeteelt; van monoculturen is geen sprake. Ook massatoerisme toerisme ontbreekt; de meeste toeristen komen doorgaans niet verder dan Florence, Siena of San Gimignano. Aan de fraaie kust is het wel wat drukker, zeker aan de Golfo di Baratti, een door velen geliefde plaats om te genieten van de Toscaanse kust en de talloze historische schatten.
Rijke historie
De geschiedenis van de streek gaat dan ook vele eeuwen terug, de huidige plaats Montenero
zou zelfs al in de prehistorie bewoond zijn, getuige vondsten van ca 50.000 jaar oud. Hoe men toen leefde is te zien in Gli Albori, de reconstructie van een prehistorische dorp met allerlei archeologische vondsten.
Met de komst van Etrusken vanaf de 9e eeuw v.Chr. ontwikkelde de regio zich tot een centrum voor het delven en bewerken van edele metalen en ijzer, het bouwen van talloze bouwwerken, het creeren van kunst en… de productie van wijn. Ook de Romeinen koesterden de streek en genoten er tevens van de vele thermische bronnen, terwijl de productie en consumptie van wijn onverminderde aandacht kreeg. Ook in de eeuwen na de val van het Romeinse Rijk bleef de regio belangrijk, o.a. omdat de Francigena, de (pelgrims-)route tussen Rome en Canterbury door de streek voerde. Dit verklaart ook de constructie van allerlei religieuze en strategische bouwwerken, waaronder het kasteel van Arcidossom (wellicht het oudste staatsgebouw in Italië), diverse abdijen, kerken, paleizen en kastelen, o.a. Castello Colle Massari.
Niet groot:
De DOP Montecucco strekt zich uit van de hellingen van de Monte Amiata tot aan de grens met de provincie Siena en wordt gedeeltelijk begrensd door de rivieren Ombrone en Orcia. Gelegen tussen de DOP’s Brunello di Montalcino en Morellino di Scansano en Bianco di Pitigliano en Monteregio di Massa Marittima biedt Montecucco de nodige overeenkomsten met zijn buren, maar ook meer dan genoeg verschillen. Heel groot is het niet, nog geen 200 ha (net zo groot als alleen de MGA Bussia in Piemonte), veel kleiner dan de ruim 1100 ha van de DOP’s rond Scansano en nog geen 10% van het wijngaardareaal van de DOP Maremma Toscana. En toch bieden de wijngaarden rond de gemeenten Arcidosso, Campagnatico, Castel del Piano, Cinigiano, Civitella Paganico, Roccalbegna en Seggiano een mooie variatie aan terroir, druivenrassen en wijnen.
Druiven
De belangrijkste druif is zonder enige twijfel de Sangiovese, maar we treffen er ook de nodige Merlot, Cabernet sauvignon, Ciliegiolo, Vermentino, Trebbiano Toscano, Malvasia bianca
longa, Grechetto, Canaiolo nero, Colorino, Syrah, Alicante, Petit verdot en Montepulciano aan.
Er zijn echter nog veel meer rassen toegestaan, zij het in beperkte hoeveelheden. Uitgezonderd in de DOCG Montecucco Sangiovese zijn aromatische rassen als de Malvasia Nera, Malvasia Nera di Brindisi en Aleatico.
Terroir
De bodem bestaat veelal uit een mix van metamorfe gesteenten (marmer, leisteen, kwartsiet), kalksteen, mergel en zandsteen met vulkanisch stollingsgesteente uit het Kwartair. Aangevuld met aangevuld met klei en geërodeerde of alluviale sedimenten is het rijk aan magnesium (centraal ion van chlorofyl en belangrijk voor het vasthouden van water in klei) en ijzeroxide, essentieel bij de fotosynthese. Volgens de microbiologie-experts de Bourguignons, zou magnesium ook verantwoordelijk zijn voor het kenmerkende bittertje in Italiaanse wijnen (en groenten).
Het klimaat is overwegend Mediterraan met subcontinentale tot continentale accenten, maar gevarieerd door een grote verschillen binnen de DOP’s. Hoger op de heuvels is het temperatuurbereik groter dan op de vlaktes, waarbij veel zonlicht een evenwichtige ontwikkeling en goede rijping van de druiven geeft en koelere nachten voor een hogere aromatische complexiteit zorgen. Luchtstromen van- en naar het binnenland Midden-Italië en de Tyrreense kust beschermen samen met de Monte Amiata tegen extremen. Neerslag varieert van 500-1600 mm. Hieronder een overzicht van klimaatverschillen binnen de regio.
Ontwikkeling
Hoewel wijnbouw er al sinds de Etrusken bekend is en sindsdien altijd wel aanwezig is geweest, was de interesse voor kwaliteitswijnen eeuwenlang beperkt. Wijn werd vooral lokaal gebruikt of in bulk verkocht. Pas in jaren zeventig van de vorige eeuw ontstond de aandacht en erkenning voor de regio, toen producenten zich op het maken van kwaliteitswijnen richtten. Al snel ontstond de behoefte aan een eigen identiteit ten opzichte van o.a. Brunello di Montalcino, Vino Nobile di Montepulciano, Chianti Classico en Morellino di Scansano; allen gebaseerd op Sangiovese. Sangiovese ook in Montecucco basis; geen noodzaak om aangrenzende wijnen te kopiëren. Tijdens de workshops werd duidelijk dat Montecucco beslist anders is dan zijn Toscaanse broeders. De term Vulkanische Sangiovese wordt wel gebruikt, waar het vooral opvalt dat de wijnen directer zijn dan de meeste Brunello’s en frisser dan veel Morellino’s de directe buren van Montecucco. De stijl van de wijnen is krachtig met goede zuren en een stevige tanninestructuur die best wel wat geduld vragen: verschillende wijnen zijn pas na 5 tot 10 jaar mooi op dronk.
Consorzio
Het Consorzio Tutela Vini Montecucco werd in 2000 opgericht door 20 leden. Het potentieel aan wijngaarden bedraagt ca 800 ha, waarvan 65% in productie voor wijnen met een DOP-status.
Dit levert jaarlijksmeer dan 1 miljoen flessen wijn op, maar het potentieel bedraagt zeker 1,5 miljoen flessen en in theorie is zelfs een productie van 5,5 miljoen flessen mogelijk. Van de ongeveer 80 producenten die actief wijnbouw uitoefenen zijn er bijna 70 lid van het Consorzio en samen zorgen ze voor de promotie van de regio. Uiteraard werken ze ook aan het verder ontwikkelen van de kwaliteit van de wijnen, o.a. door te streven naar 100% biologische wijnbouw; van de DOC-wijnen is 95% al biologisch, van de DOCG 91,5%. Het beperken tot een opbrengst van 70 q/ha (en maximaal 70% daarvan voor wijn) acht men eveneens belangrijk en onderscheidend. Ook steunt het Consorzio het Wijngaardmuseum (een initiatief van producent Salustri) i.s.m. Universiteit van Pisa, gericht op behoud oude klonen Sangiovese en andere inheemse druivenrassen. In het wijngaardmuseum worden o.a. circa 600 verschillende klonen van de Sangiovese gekoesterd, waarvan verschillende van groot belang kunnen zijn m.b.t. de klimaatverandering. Het Consorzio zag de export de laatste jaren sterk toenemen, vooral naar de VS en Canada, gevolgd door Noord-Europa en Japan met toenemende interesse uit Rusland en China. Internationale aandacht kreeg de streek toen toenmalig President Barack Obama en de Canadese premier Justin Trudeau een Montecucco Sangiovese dronken tijdens een diner in het Liverpool House te Montreal. Naast de mondiale interesse, neemt ook de waardering voor de wijnen op de interne markt steeds verder toe.
| Type | Opbrengst | Opbrengst | Druivenras | planten per ha | alcohol | zuren | extract | Lagering | waarvan | waarvan | Op markt |
| wijn | druiven q/ha | druiven-wijn | (nw aanplant) | % | g/l | g/l | totaal | in hout | in fles | ||
| Sangiovese Riserva DOCG | 70 | 70% | 90% Sangiovese | 3300 | 13,5 | 4,5 | 26 | ca 34 maanden | 24 maanden | 6 maanden | 1 sep 3 jaar na oogst |
| Sangiovese DOCG | 70 | 70% | 90% Sangiovese | 3300 | 13 | 4,5 | 25 | ca 17 maanden | 12 maanden | 1 apr 2 jaar na oogst | |
| Rosso Riserva DOC | 90 | 70% | 60% Sangiovese | 3300 | 12,5 | 4,5 | 25 | 24 maanden | 18 maanden | 6 maanden | 1 nov jaar na oogst |
| Rosso DOC | 90 | 70% | 60% Sangiovese | 3300 | 12 | 4,5 | 24 | 12 maanden | 6 maanden | 1 sep jaar na oogst | |
| Vermentino DOC | 110 | 70% | 85% Vermentino | 3300 | 11,5 | 5 | 17 | 3-4 maanden | 1 feb jaar na de oogst | ||
| Bianco DOC | 110 | 70% | 40% Vermentino | 3300 | 11,5 | 5 | 17 | 3-4 maanden | 1 feb jaar na de oogst | ||
| en/of Trebbiano T. | |||||||||||
| Rosato DOC | 90 | 70% | 60% Sangiovese | 3300 | 11,5 | 5 | 18,5 | 3-4 maanden | 1 feb jaar na de oogst | ||
| en/of Ciliegiolo | |||||||||||
| Vin Santo DOC | 110 | 35% | 70% Trebbiano T. | 3300 | 17-dec | 4,5 | 25 | ca 34 maanden | 18 maanden | 1 nov 3 jaar na oogst | |
| en/of Malvasia Lungo | na 1 jan na oogst | ||||||||||
| en/of Grechetto | |||||||||||
| Vin Santo Occhio di Pernice DOC | 90 | 35% | 70% Sangiovese | 3300 | 20-15 | 4,5 | 27 | ca 34 maanden | 18 maanden | 1 nov 3 jaar na oogst | |
| na 1 jan na oogst |
De wijnen
Tijdens de workshops werd een groot aantal wijnen geproefd, waarbij duidelijke overeenkomsten werden vastgesteld, uiteraard met de nodige onderlinge verschillen in stijl o.g.v. de blend, vinificatie, lagering en oogstjaren. Al met al een uitgebreide, boeiende selectie met meer dan genoeg ruimte voor persoonlijke favorieten
Geproefd werden
- Peteglia, Montecucco, Vermentino, 2023
- Colle Massari, Irisse, Montecucco Vermentino, 2022
- Pierini e Brugi, Lillatrino, Montecucco Vermentino (bio), 2022
- Bruni, TerraDei, Montecucco Rosso, 2022
- Mirabondo, Alfa, Montecucco Rosso (bio), 2022
- Vegni e Medaglini, Il Cerro dei Locchi, Montecucco Rosso, 2021
- Begnardi, Ceneo, Montecucco Rosso (bio), 2021
- Assolati, Montecucco Rosso, 2021
- Montenero, Montecucco Rosso, 2019
- Borselli, Marracone, Montecucco Rosso (bio), 2019
- Palmoletino, Scarafone, Montecucco Rosso, 2019
- Podernuovo di Maremma, Donanto, Montecucco Rosso, 2019
- Niccolini, Ada, Montecucco Rosso, 2017
- Colle Massari, Montecucco Rosso Riserva (bio), 2020
- L’Impostino, Impostino, Montecucco Rosso Riserva (bio), 2018
- Pierini e Brugi, Sugherettano, Montecucco Rosso Riserva (bio), 2018
- L’Impostino, Viandante, Montecucco Rosso Riserva, 2017
- Basile, Cartacanta, Montecucco Sangiovese (bio), 2021
- Campinuovi, Montecucco Sangiovese (bio), 2020
- Pierini e Brugi, Ginepraio, Montecucco Sangiovese (bio), 2020
- Peteglia, Montecucco Sangiovese, 2020
- Montale, Montecucco Sangiovese, 2019
- Niccolini, Rubiglio, Montecucco Sangiovese, 2019
- Poggio Stenti, Tribulo, Montecucco Sangiovese, 2019
- 8 ettari, Montecucco Sangiovese, 2019
- Maciarine, Montecucco Sangiovese, 2019
- Podernuovo di Maremma, Magnadré, Montecucco Sangiovese (bio), 2019
- Pianirossi, La Fonte, Montecucco Sangiovese, 2018
- Montenero, Montecucco Sangiovese, 2016
- Mirabondo, Ciao Moro, Montecucco Sangiovese Riserva (bio), 2020
- Begnardi, Pigna Rossa, Montecucco Sangiovese Riserva, 2020
- Campinuovi, Montecucco Sangiovese Riserva (Demeter), 2019
- Peteglia, Montecucco Sangiovese Riserva, 2019
- Palmoletino, Fondo di Pio, Montecucco Sangiovese Riserva, 2019
- 8 ettari, Montecucco Sangiovese Riserva, 2019
- Assolati, Montecucco Sangiovese Riserva, 2019
- Basile, AdAgio, Montecucco Sangiovese Riserva, 2018
- Colle Massari, Poggio Lombrone, Montecucco Sangiovese Riserva (bio), 2018
- Poggio Stenti, Pian di Stoffa, Montecucco Sangiovese Riserva, 2018
- Maciarine, Montecucco Sangiovese Riserva, 2018
- Vegni e Medaglini, L’Addobbio, Montecucco Sangiovese Riserva, 2017
- Montale, La Casetta, Montecucco Sangiovese Riserva, 2016