Ik heb ooit geschreven dat Maurizo Zanella een nieuwe dimensie toegevoegde aan het begrip ‘poort’ door het kunstwerk Inno al Sole (Hymne aan de Zon) van Arnaldo Pomodoro te gebruiken als toegang tot zijn indrukwekkende domein Ca’del Bosco.

De familie Antinori gaat nog verder en heeft de omvang, grootte en vooral betekenis van haar dynastie niet alleen bevestigd, maar ook uitgebreid met een fenomeen dat zijn weerga niet kent.

Ik heb altijd al moeite om het woord ‘cantina’ of de Nederlandse vertaling ‘kelder’ te gebruiken voor gebouwen die zoveel meer betekenen en uitstralen. De wijnwereld kent verschillende architectonische juweeltjes en ook al staat de productie van wijn centraal in deze bouwwerken, de essentie wordt nauwelijks weergegeven door enkelvoudige woorden als ‘kelder’.

Zoals er naar mijn mening ook andere woorden moeten komen voor prachtige wijnen met een oxidatief karakter (graag een woord met een positieve uitstraling), zo dwingt Antinori ons om onze taal te verrijken met taalelementen waarin de kracht, pracht, complexiteit en waarde van hun nieuwe ‘cantina’ beter weerspiegelen. Ik heb het antwoord (nog) niet, maar deze imposante constructie inspireert beslist om daar eens de benodigde aandacht aan te besteden.   

Over de meer dan 600 jaar geschiedenis van het familiebedrijf met talloze hoogtepunten is al veel geschreven, maar wat Piero Antinori en zijn drie dochter Albiera, Allegra en Alessia nu hebben gerealiseerd, is werkelijk fenomenaal. Vorige week openden ze hun nieuwe onderkomen in Bargino, even ten zuiden van Florence, niet ver van de wieg van hun fameuze Solaia en Tignanello. 

Het is lastig om te omschrijven wat de creatie van architect Marco Casamonti precies betekent, anders dan een wereldprestatie. Hij heeft een gebouw ontworpen van maar liefst 26.000 vierkante meter waarin alle facetten van de onderneming Antinori worden belicht. Voor het eerst zijn productiekelder, kantoren, een wijnwinkel, een museum (met een deel van de prive-collectie van de familie en moderne kunst van Rosa Barba , Jona Friedman en Jean Baptiste Decavele), een conferentiezaal en een restaurant samengebracht in een ontwerp wat nu al een ‘tempel gewijd aan wijn’ wordt genoemd.

Vijftien jaar geleden werd de aanzet gegeven voor dit project en alleen tijd en geld (circa 100 miljoen euro) zorgden voor wereldse beperkingen. Voor de rest was er alle ruimte en aandacht voor de visioenen van Piero, Allegra en Albiera Antinori, de visie van Casamonti, de wensen van chef wijnmaker Renzo Cotarella, de kunstzinnige dromen van Alessia Antinori en de verzoeken, ideeën en adviezen van vele anderen.

Vanaf de weg van Florence naar Siena is achter een strook jonge wijnranken, slechts een kleine strook van metaal en ramen te zien, de natuurlijke schoonheid van Toscane niet verstorend. Wie echter het terrein betreedt en de ondergrondse entree en parkeergarage in rijdt, realiseert zich meteen dat buiten alleen het topje van de spreekwoordelijke ijsberg te zien is. Het merendeel van het gebouw ligt ondergronds en biedt ruimte aan alles wat nodig is voor de 120 werknemers, 5 miljoen flessen wijn (2 keer zoveel als de huidige productie) en talloze gasten.

 
De grootte imponeert, maar wat vooral opvalt, is de rust die het gebouw uitstraalt, voor een  belangrijk deel te danken aan de natuurlijke materialen die gebruikt zijn. Cotto, de terracotta uit Impruneta, onbewerkt metaal, hout en glas. De structuur is open, toegankelijk, hoog, breed en toont een zeldzaam mooie balans tussen omvang en elegantie.

De barricaia en het restaurant ogen als een kathedraal en dwingen respect af, maar het stralende middelpunt van het ontwerp is ‘de spiraal’. Groeiend van de ondergrondse entree, klimt een spiraalvormige opgang naar het hoogst gelegen terras. Kunst en grandeur zijn op pragmatische wijze geïntegreerd en doen je realiseren dat het woord ‘trap’ hier hopeloos tekortschiet. De melodie van ‘Stairway to Heaven’ speelt door mijn hoofd als ik de treden bewandel.

Ik ken niet alle wijnbedrijven ter wereld, maar ik denk dat Antinori een uniek concept heeft neergezet dat zijn weerga niet kent. Niet in Italië, niet in de wereld. Een imposante hoeveelheid mensen was getuige van de officiële opening op 25 oktober. Onder hen niet alleen minister Corrado Clini, maar ook andere hoogwaardigheidsbekleders en gelukkig ook veel vrienden en collega’s waaronder Paolo de Marchi, Frescobaldi, Teresa en Chiara Lungarotti, Giuseppe Mazzocolin, Andrea Cecchi, Giovanni Manetti, Michele Chiarlo, Ezio Rivella en Donatella Cinelli Colombini.