Roero days
- Door Fred
- augustus 9, 2018
- 09:17
Piëmonte telt veel intrigerende wijngebieden waar de producenten zich graag aan pers, horeca, handel en particuliere liefhebbers presenteren. Fameus zijn de evenementen in de Langhe waar de Barolo en Barbaresco centraal staan, maar ook die in Alto Piemonte en Nizza hebben inmiddels een prima reputatie. Enige tijd geleden bezocht ik voor het eerst de Roero Days in Guarene, waar circa 70 producenten hun wijnen van (voornamelijk) arneis en nebbiolo lieten proeven.
Roero
Als één van de vijf grote wijndistricten in Piëmonte, weet de Roero zich in goed gezelschap van Monferrato, L’Astigiano, Langhe en Alto Piemonte. Centraal gelegen tussen deze buren, heeft de streek een beetje van alles wat de anderen ook hebben. We vinden er verschillende druivenrassen, een mooie diversiteit qua terroir, allerlei microklimaten en veel getalenteerde wijnmakers. Dat maakt de Roero meer gevarieerd dan men wel eens vermoedt, hoewel er een duidelijke hoofdrol is voor ‘slechts’ twee druivenrassen, de arneis en de nebbiolo.
Guarene
Enthousiaste particulieren en geïnteresseerde professionals bezochten het majestueuze, 18e eeuwse Castello di Guarene, om er nader kennis te maken met de wijnen die de streek in 2017 een omzet gaven van circa 32 miljoen euro. Van de 6,5 miljoen flessen Roero DOC die er in 2017 werden geproduceerd, nam Roero Arneis er 6 miljoen voor haar rekening, afkomstig van de 832,89 hectare die nu met dit druivenras is aangeplant. Er zijn momenteel 194,58 hectare met nebbiolo, die samen ongeveer een half miljoen flessen opleveren. Ongeveer 60% van de wijnen van de circa 300 wijnboeren wordt geëxporteerd, aldus Francesco Monchiero, President van het Consorzio di Tutela Roero.
MGA
Het consorzio heeft op dit moment 135 zogenaamde MGA (Menzioni Geografiche Aggiuntive) geregistreerd (waaronder 19 gemeenten), waarmee men de unieke eigenschappen van deze cru’s wil benadrukken. Verschillende van de beste liggen op de soms zeer steile hellingen van de zogenaamde Rocche, een heuvelrug die ontstond toen de rivier de Tanaro zich een baan door het gebied baande. In de circa 10 km lange kloof die de rivier vormde, zijn de verschillen in de bodemstructuur duidelijk te zien.
Bodem
De verschillen in die bodem zijn het resultaat van geodynamische processen die hun oorsprong vinden in het geologische tijdvlak Trias ( i.c. Hettangien en Rhaetien), maar voortduurden tot in het Jura, Krijt en Neogeen (vooral Mioceen en Plioceen) en daarmee een ruim 200 miljoen jaar in beslag namen. Diverse geologische structuren als bekkens (bassins met sedimenten waaronder kalkskeletten van zeeorganismen), horsten en slenken (respectievelijk omhoog en omlaag bewogen verschuivingen van aardlagen) en gebergten bewogen tegen, langs, boven of onder elkaar en hun bewegingen bepaalden welke lagen aan het oppervlakte kwamen. Verwering, erosie en de invloed van rivieren, gletsjers etc. zorgden uiteindelijk voor de nu zichtbare structuur en samenstelling van de bodem. In de Roero zien we daarom zowel de grijsblauwe mergel uit het Plioceen als kalkrijke lagen uit het Mioceen. Een mix van mergel met zandsteen en mariene sedimenten, aangevuld met kalksteen, wat klein en zand komt het meeste voor. Deze bodems zijn poreus, arm aan organische materiaal, rijk aan minerale componenten (waaronder zouten) en geven de wijnen een meer elegant karakter. Erosie heeft vele (grillige) kloven en dalen gevormd met soms steile hellingen, waarbij rivieren enerzijds voor afzettingen van kiezel of klei hebben gezorgd en anderzijds juist meer mariene elementen aan de oppervlakte hebben gebracht.
Rocche
Befaamd is de circa 350 meter hoge heuvelrug die de Rocche wordt genoemd en de Roero van het noordwesten tot het zuidoosten (bij de rivier de Tanaro) doorkruist. De Rocche is ontstaan toen de Tanaro zo’n 220.000 tot 150.000 jaar geleden veel noordelijker liep dan zijn huidige loop. De losse bestanddelen van de voormalige zeebodem erodeerden gemakkelijk en de rivier vormde een diepe kloof. Later veranderde de loop van de rivier en liet de Rocche achter in de vorm die we nog altijd zien. Sinds deze tijd is de Tanaro ook de natuurlijke grens tussen de Roero en de Langhe. Op de top van de Rocche vinden we wat ooit het strand van de Padano oerzee was en de bodem bestaat er nog altijd uit zand (80%) met kleinere delen kalksteen. De beste wijngaarden vinden we op de vrij steile hellingen, vaak op terrassen met een overwegend zuidelijke expositie. Meer zand met minder kalksteen en meer mariene elementen vinden we op de lagere delen van de Rocche in het oosten. De bodem heeft hier een hogere zuurgraad dan elders en wordt minder geschikt geacht voor wijnbouw.
Klei en leem
De bodem in het centrale deel van de Roero wordt gedomineerd door grijs-blauwe leem (silt) met kalksteen en klei uit het Plioceen (NB: klei bestaat uit minimaal 8% lutum (plaatvormige deeltjes van < 0,002 mm) en maximaal 75% leem; leem bevat maximaal 50% zand en 25% lutum). De hoeveelheid kalksteen varieert van 3-10% (bij Priocca, Canale en Govone) tot wel 50% tussen Corneliao en Govone.
Marne
Vlak bij de rivier de Tanaro (en dichtbij de DOCG Barbaresco in de Langhe) vinden we de zogenaamde Marne di S.Agata Fossili, een bodem met kalkrijke klei (rijk aan magnesium en mangaan) met kalksteen en fijn zand die we overigens ook tussen Barolo en la Morra in de DOCG Barolo aantreffen.
Het klimaat
Zoals ook de bodem in de Roero varieert, zo zien we ook diverse microklimaten, afhankelijk van de ligging t.o.v. de rivier de Tanaro, de hoogte en de expositie. Over het algemeen is het redelijk droog en de neerslag die er valt, wordt amper opgenomen in de poreuze bodem. De totale neerslag bedraagt 650 tot 720 mm per jaar (sommige delen zelfs < 500mm) en is daarmee lager dan in de meeste delen van zuidelijk Piëmonte (in La Morra valt jaarlijks gemiddeld 733 mm, in Ghemme in Alto Piemonte 1011 mm). Sneeuwval in de winter is daarbij minstens zo belangrijk als regen in het voor- of najaar; hagel komt frequent voor en zorgt helaas voor meer schade aan de plant dan voor aanvulling van de waterreserves in de bodem.
Land-, tuin- en wijnbouw
Wijn is belangrijk in de Roero, maar de teelt van aardbeien, perziken (Canale), kersen, abrikozen, appels, peren (Madernassa) en hazelnoten is er minstens zo belangrijk, ook voor een gezonde biodiversiteit. Wijnbouw was al in (en voor ) de Romeinse bekend in de Roero, maar fruitteelt was er eeuwenlang de belangrijkste vorm van inkomen. Aan het begin van de vorige eeuw verruilden velen echter het werk op het land voor een baan in de industrie in grote steden als Turijn en vooral de wijnbouw leed hieronder. Pas aan het eind van de 20e eeuw was er sprake van herstel, maar anno 2018 is de streek nog volop in ontwikkeling. Het totale wijngaard oppervlakte is met 1027,47 hectare nog altijd beperkt, zeker vergeleken met bijvoorbeeld de DOCG Barolo (2054 ha in 2014). De concurrentie met collega’s uit de Langhe is groot, maar langzaam maar zeker begint de Roero de waardering te krijgen die ze verdient. Dat succes is overigens voor een deel te danken aan wijnbedrijven aan de andere kant van de Tanaro. Velen kochten er land toen dit voor een habbekrats te koop was in de vorige eeuw en wijnmakers als Alfredo Currado (Vietti) zorgden ervoor dat de productie van- en aandacht voor de arneis weer in ere werd hersteld.
Druiven
Met de arneis hebben we meteen verreweg de belangrijkste druif uit de Roero in beeld. De druif staat hier al zeker sinds de 15e eeuw aangeplant en doorgaans gebruikt voor zoete wijnen of de productie van vermouth. Door de phylloxera-plaag en de algehele teloorgang van de wijnbouw in de Roero aan het begin van de vorige eeuw, verdween de arneis vrijwel volledig uit beeld om pas in de jaren ’70 weer wat terrein terug te winnen. Giovanni Negri zou de eerste zijn geweest die in 1971 voor het eerst weer een droge tafelwijn van de arneis maakte. In (en voor) die tijd stond de arneis ook bekend als de witte nebbiolo. Hij is weliswaar niet verwant aan de nebbiolo, maar werd gebruikt in dezelfde wijngaarden omdat de geur insecten aantrok en zodoende hun aandacht van de nebbiolo afleidde. Ook werden delen arneis geblend met nebbiolo om de wijnen van deze druif een zachter karakter te geven. Andere witte druivenrassen van belang zijn de Italiaanse favorita (alias pigato en beter bekend als vermentino) en internationale viognier, riesling en diverse andere.
Nebbiolo
De belangrijkste blauwe druif is (uiteraard) de nebbiolo, op respectabele afstand gevolgd door de brachetto. Van deze laatste worden zowel droge als zoete wijnen gemaakt en een lokale specialiteit, de ‘birbet’ een licht mousserende variant, het resultaat van een voortijdige gestopte gisting. De nebbiolo is echter de druif waar de meeste aandacht naar uitgaat en hij geeft de Roero een wijn die kan competeren met die uit de Langhe of Alto Piemonte. Het is een misvatting dat nebbioli uit de Roero een soort opstap zijn naar Barbaresco of Barolo. Toegegeven, er worden illustere, fenomenale wijnen van nebbiolo gemaakt in de Langhe, maar ook veel doorsnee tot zelfs matige wijnen. De wijnbouw op hoog niveau in de Roero is jonger en de wijnen hebben er een ander, eigen karakter. Ook in de Roero worden geweldige wijnen van de nebbiolo gemaakt, vaak fruitrijker, soms eleganter, maar soms ook beduidend beter dan velen uit de wijndistricten in de buurt. Er wordt gesteld dat de bodem met zijn lichtere structuur ook dito wijnen oplevert, maar daarmee gaat men voorbij aan de grote verscheidenheid aan bodems en wijnen in zowel de Roero als de Langhe en Alto Piemonte. Ook het feit dat we in zowel de Roero als Barbaresco en la Morra de Marne di S.Agata Fossili aantreffen, logenstraft dergelijke beweringen. De nebbiolo is een druif met een serieus karakter, maar zijn faam is voornamelijk gebaseerd op aspecten als complexiteit en finesse. De kracht die men meestal aanhaalt is eerder gebaseerd op een slechte vinificatie en uitgedroogde wijnen van druiven die onvoldoende aandacht hebben gekregen in de wijngaard dan op wijnen die juist gekenmerkt worden door elegantie.
Variatie
Ook in de Roero vinden we naast wijnen met een lichte structuur, diverse breed geschouderde wijnen, veelal het gevolg van keuzes van de producent t.a.v. wijngaardmanagement en vinificatie. Wat de wijnen uit de Roero gemeen hebben met wijnen van dezelfde druif uit andere districten, zijn primair de kenmerken van de druif: zoals de florale aroma’s van rozen en viooltjes en fruitige nuances van rode vruchten fruit, aangevuld met accenten van kruiden, noten, balsamico, teer en (afhankelijk van de producent) tabak en mokka of juist zoete specerijen van de houtlagering. Een frisse zuurgraad en wat tannine horen bij de druif en ontbreekt ook in de Roero niet. Terroir (microklimaat) en vinificatie zijn uiteindelijk bepalend voor de kwaliteit en het karakter van de wijn en maken dat ook de wijnen uit de Roero enorm kunnen variëren in stijl en kwaliteit. Naast wijnen met veel concentraat en lengte, proefde ik ook veel zeer doordrinkbare wijnen met een hele schone expressie van de nebbiolo, deze meestal opgevoed in RVS i.p.v. hout. Zo eerlijk en puur tref je nebbioli niet snel ergens anders aan.
DOCG
De Roero kent 2 DOCG’s: de witte Roero Arneis DOCG van minimaal 95% arneis en de rode Roero DOCG van minimaal 95% nebbiolo. Beide versies kennen ook een riserva. De witte Roero Arneis mag aangevuld worden met maximaal 5% andere witte druiven uit de regio, mits ‘niet-aromatisch’. Stijgend in populariteit is de mousserende versie, de Spumante, die kan variëren van ‘Pas Dosè’ tot ‘Doux’. De rode Roero DOCG staat maximaal 5% arneis toe, gebaseerd op oude tradities. Ook andere druivenrassen zijn toegestaan, maar dan van elke ras maximaal 3%. In de (hedendaagse) praktijk is een Roero DOCG meestal een 100% nebbiolo. Voor de rijping van een rode Roero DOCG is minimaal 20 maanden voorgeschreven, waarvan minimaal 6 in hout. De rode Roero riserva rijpt minimaal 32 maanden, waarvan 6 in hout. Minimum alcoholpercentages zijn: 11,5% voor de spumante, 12,0% voor de witte (ook de riserva) en 12,5% voor de rode en de rode riserva. De MGA’s staan aan het einde van dit artikel vermeld.
Geproefd:
Tijdens de Roero Days proefde ik tientallen wijnen, o.a. verschillende oudere jaargangen tijdens enkele begeleide proeverijen. De volgende wijnen maakten een prima indruk:
Wit:
Malvirà
Diverse wijnen van deze zeer betrouwbare producent geproefd, waarbij ik een voorkeur heb voor de witte, hoewel de 2013 Roero Riserva zich erg fijn presenteerde. De reguliere 2017 Arneis is een heerlijk verteerbaar en doordrinkbaar glas; een ‘doe maar die maar’ wijn. De 2016 Vigna Trinita heeft wat hout gehad, maar dat is zeer goed gedoseerd; veel fruit en bloesem, zilte toets en fraaie lengte. In de 2015 Vigna Renesio meer citrusfruit, ook spannend en energiek, jong met lange afdronk.
Valfaccenda, Roero Arneis, 2016
Een deel van de druiven is afkomstig van oude wijnstokken (60 jaar); Luca Faccenda gaat voor inhoud en lengte en werkt daarom met lage rendementen, inweking van de schillen, een gedeeltelijke opvoeding eikenhouten vaten van 600 liter en een flesrijping van minimaal een jaar. Het resultaat is een wijn met veel kracht en karakter; in neus en mond veel sap en macht, veel energie en lengte, de aroma’s neigen naar amandelen, zest, bloesem en kruidenl; heel compleet en gastronmisch.
Mario Costa, Roero Arneis, 2016
Mooie spanning en vulling, wit fruit en florale tonen in geur en smaak, tonen van anijs en venkel, prima balans, lekker glas
Giacomo Barbero, Roero Arneis, 2016
Erg fraaie balans tussen sappige fruittonen (wit en geel fruit) en fraaie zuurgraad, mooie vulling, wat tannine voor grip, toets anijs; levendige eetwijn, prima lengte; de 2017 is wat achter en meer afgerond.
Pedaforna, Cascina Fornace, Roero Arneis, 2014
rijk en vullend met mooie, afgeronde aroma’s, saprijk en krachtig met zilte toets en rijp en gerijpt wit fruit, aangevuld met wat honing, duidelijk lengte en fractie beter dan de Valdavato, Roero Arneis, 2013 van dit huis.
Generaj di Gian Paolo Viglione, Roero Arneis, 2012
Gerijpte geur, licht boterig, wat hooi en honing, mooi zuiver en nog altijd fris met zacht middenrif; goede balans, aangename zuren, fijntjes
Pace, Roero Arneis, 2012
Nette geur met gerijpte tonen, gedroogde bloemen en een zachte fruittoets met tonen van abrikozen en perzik; keurige, licht gerijpte wijn, gemiddelde structuur, nu drinken
Sette Anni, Angelo Negro, Roero Arneis Riserva, 2011
Rijke kleur en geur; citrus, amandelen en perzik; in de mond veel sap, rijk gestructureerd met massa’s wit en geel fruit en veel spanning; florale tonen, bloesem, citrus en amandel, je blijft aroma’s ontdekken, nog jeugdig, indrukwekkende wijn met zeer veel lengte, geen spoortje vermoeidheid; een genot aan tafel.
Rood:
Vigna San Bernardo, Le More Bianche, Roero, 2015
Heel schoon en puur, floraal met fijn rood fruit; prima balans met rijpe tannine en goed gedoseerde zuren, complete wijn, heel doordrinkbaar, mooier/completer dan de 2014
Le Val dei Preti, Matteo Correggia, Roero, 2014
Van 75-80 jaar oude wijnstokken op zandbodem; mooie vulling en balans, fraaie spanning door combinatie levendige zuren en subtiele fruitaroma’s; heel precies en gedefinieerd, complex; 18 maanden hout is volledig geabsorbeerd door het fruit en heeft fijne aroma’s van zoethout en tabak toegevoegd; fruit blijft overheersen, grootse wijn. Wie dit proeft weet dat de Roero finesse en kracht kan combineren en daarmee minstens zoveel te bieden heeft als de toppers uit Barbaresco, Barolo, Ghemme etc. etc.
Ròche d’Ampsèj, Matteo Correggia, Roero Riserva, 2013
De bodem van deze wijngaard bevat meer klei en dat geeft de wijn een andere, bredere structuur, versterkt door een weking van 45 dagen en opvoeding van 2 jaar in hout. Je hoort mensen wel eens twijfelen over het nut van een ‘nebbiolo riserva’. Deze wijn beiwjst waarom we ze (de beste uiteraard) moeten koesteren. De wijn is krachtig met veel fruit, hout, hoge zuren en een stevige tanninestructuur, maar met alles in de juiste proporties en volledig in balans; prachtige eetwijn
Betlemme, Bricco del Prete, Roero Riserva, 2012
Ingetogen neus; sappig in de mond, mooi fruit, bessen en kersen, goed verweven hout en rijpe tanninestructuur; wat zoethout en laurier, evenwichtige eetwijn
Bric Paradiso, Tenuta Carretta, Roero Riserva, 2012
vrij diep gekleurd; krachtige geur met drop, leer, hout, rood fruit, een florale toets en wat vacht, heel breed; ook in de mond krachtig met veel sap en materie, zoethout en kruidige toets in de afdronk, veel wijn
Il Faccenda, Valfaccenda di Luca Faccenda, Roero, 2011
2e jaar dat deze wijn is gemaakt; nette geur met fijne aroma’s van rozen en rood fruit; rijp met wat tannine, blijft keurig in balans; ongekunsteld, eerlijk en verteerbaar.
MGA’s:
Anime, Anime Nere, Baldissero d’Alba (commune), Baroni Incisa, Bastia, Betlemme, Bric Bossola, Bric del Medic, Bric Mortariolo, Bric Nota, Bric Paradiso, Bric Rossino Vadonia, Bric Valdiana, Bricco Braida, Bricco della Quaglia, Bricco delle Passere, Bricco di Piobesi, Bricco Genestreto, Buonagiunta, Caialupo, Canale (commune), Canorei, Canton Sandri, Casà, Cascinotto, Castagnito (commune), Castellero, Castellinaldo (commune), Ciabot San Giorgio, Ciriagno, Colla, Corchesi, Corneliano d’Alba (commune), Corso, Cortine, Costabella, Coste Anforiano, Crocetta, Croera, Cumignano, Fontane, Gaiuccio, Garbiano, Gorrini, Govone (commune), Granmadre, Guarene (commune), La Valle, Lamontà, Le Coste, Leschera, Loghero, Loreto, Madernassa, Madonna dei Cavalli, Madonna delle Grazie (Priocca), Madonna delle Grazie (Santo Stefano Roero), Magliano Alfieri (commune), Malapessina, Mombeltramo, Mombirone, Mompellini, Monfriggio, Monpissano, Montà (commune), Montalbano, Montaldo Roero (commune), Montebello, Monteforche, Monteu Roero (commune), Monticello d’Alba (commune), Montiglione, Montorino, Morinaldo, Mormore, Muschiavin, Occhetti, Occhetti Castelletto, Occhetti San Pietro, Occhetti Violi, Oesio, Parere, Patarun, Pecetto, Peiroletto, Piloni, Piobesi d’Alba (commune), Pioiero, Pocapaglia (commune), Prachiosso, Priocca (commune), Rabini, Reala, Reina, Renesio, Renesio Incisa, Renesio Montorone, Renesio Valbellina, Rivera, Rivetto, Rocca Cerreto, Roncaglia, Roncaglie, Rurey, S.S. Trinità, Sabbione, Sacargena, San Bernardo, San Carlo, San Defendente, San Giacomo, San Grato, San Michele (Canale), San Michele (Monteu Roero/Santo Stefano Roero), San Quirico, San Rocco, San Salvario, San Siverio, San Vincenzo, San Vittore, Sanbod, Sanche, Sant’Anna, Sant’Antonio, Santa Margherita, Santa Vittoria d’Alba (commune), Santo Stefano Roero (commune), Sassonio, Scorticato, Serra, Serra Lupini, Serra Zanni, Sicurana, Soarme, Sommariva Perno (commune), Sru, Sterlotti, Surie, Tanone, Tavoleto, Torion, Torre, Trinità, Trono, Tucci, Val di Stefano, Valmaggiore, Valmezzana, Valteppe, Varinera, Vezza d’Alba (commune), Vis Pautass, Volta
Voor meer informatie, zie : www.consorziodelroero.it