Lof voor Lugana
- Door Fred
- augustus 14, 2018
- 14:47
Het Gardameer is een begrip voor veel Nederlanders. Duizenden trekken er jaarlijks naar toe om er te vertoeven in luxe resorts, hotels of op de talloze campings. De omgeving biedt kunst, cultuur, geschiedenis natuur, vermaak, heerlijk eten en……. allerlei wijnen. Bardolino ligt bijvoorbeeld op de rechteroever van het Gardameer en even ten zuiden ervan ligt de wijnstreek Custoza. Het is echter de DOC Lugana die de laatste jaren de meeste aandacht opeist en dat is geen toeval.
Ontstaan
Het Gardameer dankt zijn bestaan aan de laatste ijstijd. Zo’n tienduizend jaar geleden vormde zich een dikke ijslaag in de Alpen en deze breidde zich langzaam maar zeker uit naar het zuiden. Het ijs sleet dalen (verder) uit en voerde het losgewerkte materiaal met zich mee. De kop van de ijslaag bestond voor een belangrijk deel uit klei en deze vormde een soort wal die de gletsjer langzaam maar zeker voor zich uit duwde. Toen het ijs smolt vulde het dal achter deze wal zich met smeltwater en zo ontstond het Gardameer.
Uniek
De wijnstreek Lugana ligt op de zuidelijk oever van het Gardameer en dankt haar unieke karakter aan drie fenomenen: de klei die de gletsjer hier deponeerde, een klimaat dat koeler is dan elders langs het Gardameer en een druif die zich hier thuis voelt, ook al ligt zijn bakermat waarschijnlijk elders. Ander bijzonder feit is het gegeven dat deze wijnstreek in twee regio’s ligt; Lombardije en de Veneto. Niet altijd even handig voor de wijnboeren, want de regels in de regio’s komen niet altijd overeen, hetgeen geduld en de nodige flexibiliteit en inventiviteit vergt. Het Consorzio overlegt gelukkig regelmatig met de betrokken overheden en dankzij gezond verstand prevaleert het algemeen belang meestal boven bureaucratie. De meeste wijngaarden liggen overigens in Lombardije (provincie Brescia), slechts 10% bevindt zich in de Veneto, bij Peschiera del Garda in de provincie Verona.
Rode Kruis
Het gebied heeft een soort ruitvorm en meet 9 kilometer van het meest noordelijke punt bij het historische en schilderachtige Sirmione tot Gotto in het zuiden en circa 11 km van Solferino in het westen tot even voorbij Peschiera del Garda in het oosten. Het wordt doorkruist door de snelweg van Milaan naar Verona, waarbij landelijke taferelen plaats maken voor toeristische trekpleisters als je richting de oevers van de meer gaat. Min of meer in het midden ligt het plaatsje San Martino della Battaglia, in 1859 het middelpunt van een bloedige veldslag tijdens de Italiaanse onafhankelijkheidsoorlog. Henri Dunant zag er 38.000 dode, stervende of zwaargewonde slachtoffers, een structureel gebrek aan medische zorg en dit gruwelijke aanblik inspireerde hem om het Rode Kruis op te richten. Een 74 meter hoge toren werd gebouwd ter nagedachtenis aan de slag en is zichtbaar vanuit vrijwel alle delen van het district Lugana. In de directe omgeving ervan vinden we verschillende monumenten, een museum en het Ossario di San Martino met bijna 1300 schedels en de beenderen van nog veel meer gevallen soldaten; even leerzaam en indrukwekkend als luguber. De top van de toren biedt prachtige vergezichten over zacht glooiende wijngaarden en uiteraard het azuurblauwe Gardameer; je zou er bijna vergeten welke ellende er zich hier heeft afgespeeld en hoe belangrijk en noodzakelijk het werk van het Rode Kruis nog altijd is.
DOC
De DOC Lugana werd in 1967 erkend, ruim 50 jaar geleden dus. Hoewel het één van de eerste witte wijnen met een DOC-status was en deze classificatie hem formeel gezien een zeker aanzien gaf, was het imago niet bepaald indrukwekkend. In 1990 was Burton Anderson gematigd positief over de wijnen in zijn ‘Wine Atlas of Italy’, maar het commentaar van Daniel Thomases in de 1994 uitgave van de Oxford Companion to Wine is zonder twijfel denigrerend te noemen. De mening van Thomases liet ook goede, nieuwe initiatieven in de streek buiten beschouwing, zoals de introductie van de Brolettino van Ca’ dei Frati (eerste oogst 1987), een Lugana met een vinificatie en lagering in barriques of de Lugana Riserva Sergio Zenato (sinds 1993), (deels) vergist en opgevoed in tonneaux en barriques. Het zijn deze wijnen die een nieuw era voor Lugana inluiden, uiteraard ook gestimuleerd door het Consorzio per la Tutela del Lugana dat in 1990 wordt opgericht. In 1998 wordt de Lugana Superiore in de DOC opgenomen, een eerste poging om ‘de betere’ Lugana van de reguliere te onderscheiden en een hoger kwaliteitsniveau ook officieel te waarderen. Heel veel maakt het allemaal niet uit, Lugana blijft een relatief anonieme wijn, ook omdat de productie beperkt is. In 2009 besloeg het totaal aantal geregistreerde wijngaarden voor de DOC Lugana 855,5 ha, samen goed voor een opbrengst van 56.328 hl, amper 15% van de totale productie in het nabijgelegen Soave gebied.
Uitbreiding
In 2011 begint Lugana aan een nieuw leven, in gang gezet door het Consorzio en haar leden. Samen introduceren 3 nieuwe varianten, de Lugana Spumante, Riserva en Vendemmia Tardiva. Er zijn nog maar weinig wijnhuizen die al deze wijnen ook daadwerkelijk maken, maar men is overtuigd van de toegevoegde waarde en de noodzaak om Lugana meer aandacht en aanzien te geven. Ook het wijngaard areaal breidt uit, o.a. dankzij aankopen van diverse wijnhuizen uit het Valpolicella-district (o.a. Tommasi, en Allegrini). De grond daar is erg prijzig geworden en bovendien meer geschikt voor rode dan voor witte wijnen. Ook de overname van Cà Maiol (voorheen bekend als Cantina Provenza) door Santa Margherita geeft aan dat Lugana economisch gezien belangrijk is. Momenteel hebben de 125 producenten een 1873 hectare in productie, in 2016 goed voor een opbrengst van 15 miljoen flessen Lugana met een handelswaarde van ruim 150 miljoen euro. Cà Maiol is de grootse producent in de regio (140ha), gevolgd door Cà dei Frati en Zenato. Een enorme uitbreiding is niet mogelijk, want het totale gebied meet slechts 3000 ha, waarvan er momenteel 2400 zijn aangeplant met druivenstokken. De meeste wijngaarden zijn al verkocht en ook hier stijgen de prijzen aanzienlijk. Door de beperkte omvang blijft Lugana interessant, massaproductie en bulkwijnen vind je hier niet, de gemiddelde kwaliteit (zeker de laatste jaren) is er hoog met mogelijkheden voor wijnen op een zeer hoog kwaliteitsniveau. De markt reageert hier goed op, getuige het feit dan men circa 70% van de productie met gemak weet te exporteren naar o.a. Duitsland, de Verenigde Staten, Noord-Europa, Belgie, China, Japan de het Verenigd Koningkrijk. De verkoop in Nederland kan beter en dat is ook de reden dat het Consorzio verschillende promotionele activiteiten in ons land ontwikkelt. Een perslunch in restaurant Breda in Amsterdam met begeleiding van Frank Smulders MW maakte daar onlangs deel van uit.
Vijf
De nieuwe DOC-regels staan dus vijf typen Lugana toe, allemaal van minimaal 90% turbiana (hierover later meer). Maximaal 10% andere, witte druivenrassen zijn toegestaan, mits ze niet aromatisch zijn. In de praktijk zien we dat de meeste Lugana’s van 100% turbiana worden gemaakt en dat verreweg de meeste Lugana (90%) de reguliere versie betreft. De Superiore heeft met 12,0% een procent meer alcohol dan de reguliere Lugana en komt pas na 12 maanden op de markt. De reguliere Lugana mag al vanaf 15 januari in het jaar na de oogst op de markt komen. De Lugana Riserva mag zich verheugen in een toenemende belangstelling van zowel producenten als handel en horeca. Hij bezit minimaal 13% alcohol en rijpt minimaal 24 maanden, waarvan minimaal 6 in fles. Met de Riserva weet Lugana zich echt te onderscheiden en het ware potentieel van de wijnen te benadrukken. Het zijn wijnen met veel inhoud door strengere selectie van de druiven, vaak iets later geplukt en met meer zorg gevinifieerd. De extra inhoud en complexiteit maken de wijnen ook buitengewoon interessant in gastronomisch opzicht, terwijl het potentieel om te rijpen eveneens veel mogelijkheden biedt om extra van de wijnen uit deze categorie Lugana’s te genieten. Op dit moment zijn er nog maar 15 producenten die een Riserva maken, maar dan aantal zal beslist stijgen, want de Riserva is dé toekomst voor Lugana. Vrij zeldzame buitenbeentjes zijn de Spumante en de Vendemmia Tardiva. De Lugana Spumante is de mousserende versie die zowel met de Charmat methode (met tweede gisting op tank) als de ‘metodo classico’ (met tweede gisting op fles) gemaakt mag worden. Zoals we in veel wijngebieden zien, is mousserend de laatste trend en diverse producenten hebben hem inmiddels in hun assortiment opgenomen. Dat geldt veel minder voor de Lugana Vendemmia Tardiva. Deze zoete versie wordt momenteel door slechts 3 producenten gemaakt en het is nog maar de vraag of de productie substantieel zal toenemen. Het is echter wel een interessante wijn, want de van nature frisse zuurgraad van de turbiana geeft wijnen met een mooie zoet-zuurbalans.
Hout
Houtrijping is in de DOC Lugana niet voorgeschreven, maar wordt wel frequent toegepast, naar mijn mening soms iets te enthousiast (zoals bij Ca’ Maiol). Het is nu eenmaal een gegeven dat hout een onmisbaar ingrediënt is voor hoge scores bij de commerciële pers. De verleiding van overdadig houtgebruik begrijp ik wel, maar mij gaat het meer om de opvoeding van een grote groep consumenten die nog moet leren dat er meer is dan hout alleen. Tot mijn vreugde neemt het besef dat hout niet zaligmakend is ook bij producenten toe. Bij het wijnhuis Ottella heeft oenoloog Francesco Mazzotta (die o.a. ervaring opdeed in Santa Barbara en de Napa Valley) bijvoorbeeld besloten terug te gaan naar de basis, naar de druif en een gisting en/of lagering in hout te vervangen door schilcontact. Naar zijn mening gaan de turbiana en hout niet goed samen. Hij gaat met zijn wijnen terug naar traditie, naar de tijd dat lang(er) schilcontact normaal was en de wijnen meer structuur hadden.
Turbiana
Niet eens zo heel lang geleden, werd er volop gesproken over de trebbiano als een typische Italiaanse druif. In de loop van de jaren is vastgesteld dat veel druiven trebbiano genoemd worden, maar eigenlijk niks (of weinig) met elkaar te maken hebben. De oorzaak ligt bij Plinius de Oude (23/24 na Chr. – 25-08-79), de Romeinse militair, letterkundige en amateur-wetenschapper die uitgebreide verhandelingen heeft geschreven over (o.a) de wijnbouw. Hij noemde vaak ‘vinum tribulanum’ en bedoelde daarmee de wijnen van een lokale druif en streek. Omdat er nu eenmaal heel veel lokale druiven zijn, dragen verschillende daarvan de zelfde naam: trebbiano, afgeleid van ‘vinum tribulanum’. Op dit moment zijn er zeker vijf druivenrassen met dezelfde naam, maar met een (al dan niet volledig) ander DNA-profiel. De meest bekende zijn de Trebbiano Toscano (alias viura of ugni blanc, maar ook bekend onder tientallen andere synoniemen) en de Trebbiano di Soave. Deze laatste is niet verwant aan de Trebbiano Toscano, maar wel gelijk aan de Verdicchio uit de Marken. Omdat de wijnen uit Lugana over een veel beter bewaarpotentieel beschikken dan trebbiano’s uit Toscane werd vermoed dat de Trebbiano di Lugana een andere druivenras is dan de Trebbiano di Toscano. Professor Attilo Scienza van de Universiteit van Milaan onderzocht de betreffende druivenrassen en kwam tot de conclusie dat de Trebbiano di Lugana niet verwant is aan de Trebbiano di Toscano, maar wel aan de Trebbiano di Soave alias Verdicchio. Die verwantschap betekent overigens geen volledige overeenkomst. In Lugana heeft de druif zich aangepast een de specifieke omstandigheden in de streek en er is wellicht sprake van een kruising met een andere druif. 100% bewijs is er (nog) niet, maar in Lugana heeft men er in ieder geval voor gekozen om de eigen identiteit van de druif te benadrukken en niet de relatie met Soave of de Verdicchio. Om deze reden wordt de druif turbiana genoemd. Qua karakter valt zijn van nature hogere zuurgraad op en aroma’s van citrus en witte bloemen; in de smaak proeven we vaak een amandelbittertje. Het microklimaat in Lugana past goed bij het relatief lange groeiseizoen van de druif met zijn dikke schil, ze worden tot wel 4 weken later geplukt dan zijn familieleden in de eerder genoemde streken.
Bodem
Zoals eerder aangehaald, wordt de bodem in Lugana gedomineerd door klei, duizenden jaren geleden hier aangevoerd tijdens de laatste ijstijd. Deze klei is compact, rijk aan minerale zouten en goed in staat om water vast te houden. Is het erg warm en droog, dan vormt de klei een vrijwel ondoordringbare laag die problemen kan geven omdat water niet afgevoerd kan worden. Om deze reden zorgen de meeste wijnboeren dat hun wijngaarden een zekere ronding hebben, waardoor water niet blijft liggen, maar naar afwateringskanaaltjes onderaan de kleine heuvels loopt. De gehele DOC Lugana is dan ook een lappendeken met veel kleine wijngaardjes op licht bollende heuvels. Ze hebben over het algemeen een grootte van 3000 m², de hoeveelheid grond die iemand per dag kon bewerken (omploegen etc.). Hoewel het gebied relatief klein is, zijn er diverse verschillen tussen de wijngaarden. Deze verschillen worden o.a. veroorzaakt door het type klei (grijsgroen tot bruinrood), de dikte van de kleilaag, de aanwezigheid van meer of minder zilte bestanddelen (zoals in de meer noordelijke wijngaarden) of juist zand, hoogte (variërend van 60-135 meter) en de ligging t.o.v. het Gardameer. Onderzoeken om tot een zekere classificatie van bepaalde wijngaarden (cru’s?) te komen zijn gestart, maar het feit dat er heel veel zijn bemoeilijkt de besluitvorming.
Klimaat
Een heel belangrijk aspect in de unieke persoonlijkheid van Lugana betreft het klimaat. De ligging direct ten zuiden van het gardmeer zorgt voor een continue aanvoer van koele lucht uit de bergen vanaf het meer. De temperatuurverschillen tussen dag en nacht zijn hier minder groot en waar druiven in veel andere gebieden juist profiteren van een zekere rust tijdens koele nachten, weet de turbiana zich verzekerd van meer gematigde omstandigheden waardoor hij gedurende het lange groeiseizoen veel tijd heeft om complexe aroma’s te ontwikkelen. Extreme hitte waardoor o.a. de fotosynthese stopt en er risico’s zijn t.a.v. een onvolledig aromatische rijping, komt in Lugana niet voor. Volgens de klimaatclassificatie van Köppen-Geiger valt de regio in klimaatklasse Cfa, Maritiem zonder droog seizoen en met warme zomers. De gemiddeld temperatuur bedraagt 12,6°C, met juli als warmste maand (gemiddeld circa 23 °C) en januari als koudste (1,2 – 1,4 °C). Gedurende het gehele jaar is er wel sprake van neerslag (jaarlijks 83-835 mm), maar zoals is aangehaald, zijn de wijngaarden hierop aangepast. Het gematigde klimaat zorgt voor een lang groeiseizoen en de oogst start doorgaans pas eind september om tot in november voort te duren. Deze bijzondere omstandigheden zorgden er in 2014 voor dat de oogst hier juist niet matig tot slechts was zoals in zoveel andere delen van Italië. Aan klimaatverandering ontkomt ook Lugana niet, maar enorm groot zijn de problemen nog niet. De wind van de bergen over het meer zorgt voor voldoende verkoeling en door het wijngaardmanagement aan te passen (meer blad) weet men te hoge alcoholpercentages te voorkomen.
Tot slot
Met betrekking tot de afsluiting van flessen past men de nodige innovatie toe. Algemeen geaccepteerd is het gebruik van schroefdoppen en kunststof ‘kurken’. Nieuw is de inzet van afsluiters van rietsuiker; ook een natuurproduct, maar dan zonder risico op TCA-besmetting. Net als bij natuurkurk is de invloed van dit type afsluiter anders dan bij schroefdoppen. Onder schroefdop verandert de wijn niet of nauwelijks, bij een natuurlijke afsluiter als kurk of rietsuiker is daar wel sprake van, zo hebben diverse testen uitgewezen.
Ook nieuw is de perceptie van de lokale en regionale horeca t.o.v. de ‘eigen’ wijnen. Caffè Italia, het historische restaurant in Desenzano gebruikte vroeger een anonieme Lugana alleen als huiswijn; de wijnkaart was voorbehouden aan ‘serieuze’ witte wijnen. Nu spelen diverse Lugana’s juist een hoofdrol op de wijnkaart. Ook op de wijnkaart van het 5 sterren hotel Villa Cortina in Sirmione prijken reeksen Lugana’s, inclusief diverse oudere jaargangen. Men is zichtbaar trots op de wijnen uit de eigen streek.
Geproefd
Tijdens een persreis en voornoemde perslunch in Amsterdam maakte ik kennis met een groot aantal wijnen en tekende ik de volgende proefervaringen op van mijn persoonlijke favorieten.
Avanzi, Lugana, 2017
Mooie neus, bloemen, wit en geel fruit, goed sappig van smaak, jong en rassig met mooie zuren; tonen citrus in de afdronk, nette wijn
Brunello, Lugana Black label, 2017
Neus is mooi fris en zuiver met tonen rijp zoet wit fruit, witte bloesem en wat rinse appel; in de mond goed sappig met voldoende materie, prima balans en lengte, wat anijs in finale
Bulgarini, 010, Lugana, 2017
In de neus tonen van tropisch fruit als ananas en banaan; in de mond keurige balans, goed sap, toegankelijk en verteerbaar, wat amandel in afdronk
Ca Lojera, Lugana, 2017
Iets kruidig, veldbloemen, goede aanzet, soepel, jong, nette zuren, wat citrus en bittertje, prima balans en lengte, mooi schoon en verfrissend
Ca’ Maiol, Molin, Lugana, 2017
Wijn van ‘single vineyard’, 5% opgevoed in derde jaars barriques Frans eiken, 35 jaar oude stokken, productie 40.000 flessen.
Nette wijn, mooie schone, fruitrijke geur, hout is goed gedoseerd, verfrissend zuurgraad, mooi rijp fruit, florale toets, heel doordrinkbaar
Le Morette, Mandolara, Lugana, 2017
Enkelvoudige aanzet, klein bittertje mooi droog, citrus/grapefruit, eindigt goed droog, schoon, direct en eerlijk
Marangona, Lugana, 2017
Biologisch werkende producent die nog volop zoekt naar wat mogelijk is en hij nu precies wil. De wijnen verschillen daardoor nog elk jaar, maar de lijn is duidelijk: geen hout, maar veel wijn, natuurlijk en gericht op de toekomst. Deze reguliere Lugana is zuiver, strak, goed fris met tonen van rinse appel en een mooie bite door een aangenaam bittertje en prima lengte; heel verteerbaar met eigen karakter
Ottella, Le Creete, Lugana, 2017
Single vineyard; 15 dagen schilcontact, battonnage, van dagelijks tot 1-2 x per week, geen toegevoegde sulfiet. Licht oranje blos; krachtige geur, zest, grapefruit, mooie zuren, duidelijk bitter, maar goed verweven, wat mandarijn inde afdrink; sappige eetwijn met prima balans en lengte
Zenato, San Benedetto, Lugana, 2017
Sappige, toegankelijke wijn met prima sap, fruit en balans, strakke, frisse tonen van citrus, iets floraal, amandelbittertje, betrouwbare allemansvriend
Citari, Torre, Lugana, 2016
Gemaakt van druiven die het laatst zijn geoogst; opvoeding in RVS, in juni 2017 gebotteld.
Goed volle wijn, duidelijk materie, goede zuren, typische 2016, elegant, met mooie vulling en spanning, wat citrus en wit fruit in finale; eindigt aangenaam droog
Marangona, Cemento, Lugana, 2016
Vergist in cement met schil, 9 dagen schilcontact op 14 graden, rijping van 8 maanden in keramieken vaten en tanks RVS; geur is breed, mooi floraal, duidelijk bitters, veel sap en grip; prima balans gastronomisch, zeer fraai
Marangona, Tre Campanie, Lugana, 2016
Van 40 jaar oude wijnstokken; zachte persing, korte weking en gisting in RVS; daarna 8 maanden in cementen cuves; mooie volle aanzet, krachtig met hoge zuren, maar saprijk en prima balans, veel citrus, bittertje, goed sap, doordrinkbare en opwekkende eetwijn
Olivini, Demesse Vecchie, Lugana, 2016
Open geur, rijpe, zoete appel en brioche; opent zich in het glas, heeft echt lucht nodig; mooie zachte fruittonen, prima zuurgraad en balans, correcte lengte
Selva Capuzza, Selva, Lugana, 2016
Goed volle neur, bloemen en witte vruchtjes; mooie structuur, kruidig accent, grapefruitbittertje, rassige toets, afgeronde afdronk
Ca’ Lojera, Riserva del Lupo, 2015
Kruidige geur, florale tonen, wat saffraan en anijs, volle rijke aanzet, veel sap en smaak, mooie zuren, wat hout, verweven veel lengte en inhoud, gele vruchten en bloemen, wat anijs; complete wijn
Le Morette, Lugana Riserva, 2015
Laat geoogste druiven eind oktober, gisting gestart in RVS, daarna 15-18 maand sur lie in RVS; verleidelijke, romige geur en smaak; vol en rijk met veel rijp fruit en nette zuren, ook karamel, saprijk, eerder breed dan diep, maar sappig en met correct balans, krachtig en jong, gun de wijn tijd/lucht
Ottella, Molceao, Lugana Riserva, 2015
80% in rvs 20% in mix houten vaten; veel sap, hoge zuren, zilte toets, citroen, limoen heel fris, mooie structuur, saprijk, grapefruitbittertje, erg jong, hout goed verweven
Zenato, Riserva Sergio Zenato, Lugana Riserva, 2015
Volle kleur en geur; rijk geurend, duidelijk hout, maar verweven, vanille, honing, wit fruit, floraal met goede zuren, veel spanning en een mooi bittertje; zeer compleet, edele eetwijn
Colli Vaibò ‘Gemma’ Lugana Riserva 2014
Fraaie rijke geur, veel aroma’s van o.a. rijp fruit als perzik, bloesem en kruiden; ook in de mond vullend met mooi gerijpt fruit, veel sap en ;lengte, voorname eetwijn die aantoont dat er in 2014 wel degelijk zeer fraaie witte wijnen gemaakt zijn in Italië.
Corte Sermana, Lugana Riserva, 2014
24 mnd rvs 10% tonneaux, 8 gr zuren (geen malo); veel sap hoge zuren, nog strak en jong, goede vulling, heeft duidelijk tijd nodig, grapefruitbittertje, eindigt mooi schoon; aanbevolen lokale gerecht: parelhoen met eieren.
Ca’ Lojera, Riserva del Lupo, Lugana Riserva, 2013
Ingetogen neus, slanke aanzet, mooi levendig, frisse zuren, goede spanning, gemiddelde structuur met prima balans, verleidelijke eetwijn
Monotale, Orestilla, Lugana, 2013
Wat meer kleur, ontwikkeling in de neus, goed fris nog, floraal met tonen van boterbloem, veel sap en smaak in de aanzet, mooie zuren, levendig en vooral heel sappig, prima lengte en spanning; fraaie wijn, mooi gerijpt
Zenato, Sergio Zenato, Lugana Riserva 2013
Voortrekker van de Riserva-stijl; wijnen waarin de ware klasse van Lugana tot uitdrukking komt. Breed en weelderig met een fijne houtinbreng, wat honig, florale tonen, boterbloem, goede balans, zoetje, veel sap en smaak, internationale stijl, goed gemaakt, veel lengte
Le Morette, Lugana Riserva, 2012
Ingetogen geur, in de mond duidelijk hout, met zoete toets van vanille en honing, goede zuren, hout duidelijk aanwezig, maar wijn kan het aan, gulle eetwijn
Zenegaglia, Luna de Lago, Lugana Riserva, 2012
In de neus impressies van pijnboompitten naast wit fruit; qua smaak sappig met tonen van fruit, honing en bloesem, goede balans, mooie vulling, nette balans
Pasini San Giovanni, Busocaldo 2011 (in juni 2016 op de markt)
Rijke geur, gedroogd tropisch fruit, perzik, wat banaan, ananas, duidelijk lie, duidelijk geen hout,
strak, beetje hard zelfs, veel materie, erg jong, veel lucht nodig
Pasini San Giovanni, Busocaldo, Lugana, 2009
Gist, zoete appel, veel materie, eetwijn
Mooi breed en goed diep, precies, veel geel fruit, mooie vullig en balans, goede zuren, potentieel, exotische tonen, wat gedroogd fruit, appel, ananas, balans, goede balans, eetwijn
Pasini San Giovanni, Busocaldo, Lugana, 2008
24 maanden rijping heeft de wijn veel kleur gegeven, goudgeel; mooie geur, breed, gedroogd tropisch en exotisch fruit, licht cremig, heeft lucht nodig, komt langzaam los in het glas; geen makkelijke wijn, veel umami, eigenzinnige eetwijn, moet je mee werken, heel gastronomisch
Ca’ Lojera, Lugana Superiore, 2002
Volle gerijpte kleur, strogeel; ontwikkelde geur, gedroogde en ingemaakte witte en gele vruchten, mais, in de mond duidelijk gerijpt, maar nog vief, mooie karameltoets, eetwijn, erg netjes
Terrecrea, Lugana, 2002
Nette balans, nog altijd fris en schoon, wat geel fruit, heel fris en mooi zuiver, mooie gerijpte Lugana
Ca Lojera Annata Storica, 1999
Wijn ooit gebotteld als ‘Vigna Silva’, maar waarvan 1500 flessen zonder etiket achtergebleven in de kelder achter een voorraad courante wijnen; werd pas na jaren ‘ontdekt’.
In kleur en geur ontwikkeld,, maar nog altijd levendig; duidelijk hout, goede fraîcheur nog, hoge zuren, technisch gezien misschien teveel hout, maar wijn kan het hebben; interessante en leerzame wijn die aangeeft hoe goed een Lugana kan ouderen, zelfs als het hout te nadrukkelijk aanwezig is.
Podere Corte Tosini, Cru Lugana, 1997
Licht zuivel, boter, mooi evenwichtig in geur en smaak, keurige aanzet, florale tonen, licht kruidig, mooie balans, fijne gerijpte tonen, citrus, grote citroenen, limoen, mooi gerijpt, nog altijd potentieel
Roveglia, Filo di Arianne, Lugana Vendemia Tardiva, 2016
Van 55 jaar oude wijnstokken; oogst in november na 3 koude nachten (rond vriespunt); gisting en weking van 3 maanden in RVS, daarna in grote vaten Slavonisch eiken; in de neus floraal, veel honing, boterbloem; zachte volle aanzet, waaiert breed uit, mooi zuren, delicaat zoet, ingetogen, hout fraai geïntegreerd; breed inzetbaar in de gastronomie
Marangona, Rabbiosa, Lugana Vendemmia Tardiva, 2015
Van 50 jaar oude wijnstokken, deel druiven botrytis, begin november geoogst, gisting en
weking in RVS, 25 gr/l restzoet; fraaie geur met honing, elegant, fijntjes, in geur en smaak, licht gedroogd fruit en bloemen, mooi bitter, hint karamel, zilte toets, mooi balans en spanning, verteerbaar
