Bussia
- Door Fred
- maart 18, 2019
- 14:17
Barolo is een fenomeen, een begrip, een wijn die tot de beroemdste ter wereld behoort. Het is ook een wijn met enorme verschillen, in kwantiteit, in kwaliteit en in karakter. Het gebied telt vele subzones met unieke eigenschappen, waarvan een groot deel letterlijk en figuurlijk in kaart is gebracht.
Ratti
Al duizenden jaren geleden kenden boeren hun land en wisten ze precies welke eigenschappen de verschillende percelen hadden. Ook wijnboeren zagen het onderscheid tussen wijngaarden en gaven de meeste een naam om hun eigen identiteit te bevestigen. In de loop van de eeuwen kregen deze lokale namen een meer officiële status waarvan vermeldingen in de “Guida vinicola per la Provincia di Cuneo” uit 1903 de eerste ‘officiële’ aanwijzingen zijn. Ook beroemd zijn de vermeldingen van enkele wijngaarden door Ferdinando Vigonolo-Lutatti in zijn “Sulla delimilazione delle zone a vini tipici” uit 1927. Een ministerieel decreet uit 1933 bepaalde weliswaar de formele grenzen van het Barolo district, maar specifieke wijngaarden worden niet genoemd en ontbreken ook in de ‘disicplinare’ van de DOC Barolo uit 1966. De eerste échte vermelding van wijngaarden wordt toegeschreven aan Renato Ratti die ze opnam in zijn “Della vigna e del vino nell’Albese” uit 1971.
Groot
De Bussia is een historische wijngaard in de gemeente Monforte d’Alba die in de loop van de jaren groeide van 100 tot 200 hectare en daarmee tot de allergrootse cru’s in de DOCG Barolo behoort. De grootte heeft voor een deel politieke en bureaucratische oorzaken en is niet zozeer gebaseerd op objectieve kenmerken van zijn ‘terroir’. Onder druk door de destijds aanstaande wijzigingen van landelijke bevoegdheden naar Europese, werd op lokaal of regionaal niveau nog veel geïnitieerd om allerlei wijzigingen binnen Italië te houden. Zo werden ook de gemeenten in het Barolo-district ‘gedwongen’ snel te handelen en hun indeling naar cru’s c.q. MGA’s te registreren. De status van de Bussia als MGA werd in 2010 bevestigd, waarbij vrijwel alle percelen van de betreffende heuvelrug onder dezelfde noemer werden gebracht. Er was onvoldoende tijd om een meer specifiek onderscheid te maken. Daarnaast verkoopt de naam Bussia goed en is een deel van de huidige grootte en toename in productie het gevolg van expansie gebaseerd op commerciële gronden. Luchtfoto’s laten duidelijk dat de bossen in het meest zuidelijke en tevens hoogste deel van de Bussia (tussen Salicetti en Sant’ Eligio) sinds 1955 steeds meer hebben plaatsgemaakt voor wijngaarden.
Subzones
De Bussia is daardoor maar liefst 200 ha groot met substantiële verschillen tussen de verschillende wijngaarden. Gebaseerd op het werk van Alessandro Masnaghetti (o.a. vastgelegd in zijn fameuze naslagwerken Barolo MGA deel I en II) worden momenteel 13 subzones tussen Monforte d’Alba tot aan Barolo en Castiglione Falletto onderscheiden, waarvan een deel historisch is en een deel als ‘nieuw’ te beschouwen is. Gezien vanuit Monforte d’Alba in noordelijke richting zijn dat:
- Bussia Pugnane
(een deel van de wijngaard ligt in de gemeente Castiglione Falletto) - Bussia Sottana,
nauw amfitheater met een specifieke vermelding van:
a. Vigna Bofani
b. Vigna Fiurin - Bussia Munie
Al vermeld in de map van Ratti als Fontanile, maar voorheen doorgaans gezien als onderdeel van de Bussia Sottana en vaak verdeeld in een hoger en lager gelegen deel. - Bussia Rocche
Uitloper van Rocche di Castiglione, maar gerekend tot de MGA Bussia - Bussia Maniscotto
Tegen laatste deel van de MGA Rocche di Castglione - Bussia Soprana
a. Colonello
b. Cicala
c. Romirasco
d. Gabutti (voorheen gezien als onderdeel van de Romirasco)
e. Tre Pile - Bussia Dardi
Vaak gezien als onderdeel van de Bussia Soprana - Bussia Mondoca (of Mont d’Oca)
- Bussia Pianpolvere
a. Pianpolvere Soprano - Bussia Vissette
- Bussia Arnulfo
Voorheen gezien als onderdeel Visette, maar al genoemd door Ratti. - Bussia Fantini
Ook gezien als onderdeel Visette of de Arnulfo - Bussia Corsini
Veel wijnhuizen vermelden uitsluitend Bussia op hun etiket, hetgeen doorgaans betekent dat ze druiven uit diverse subzones gebruiken; Aldo Conterno hanteert bijvoorbeeld de naam ‘Gran Bussia’ voor een wijn gemaakt van druiven uit drie subzones in de Soprana.
Terroir
Hoewel de Bussia formeel tot de gemeente Monforte d’Alba behoort, heeft het geografisch gezien een ander karakter dan andere MGA’s in de gemeente. Geen wonder, want de gehele Barolo DOCG telt talloze verschillen, gebaseerd op oorsprong, geologische bewegingen, erosie, alluviale invloeden, expositie, hoogte en andere factoren. In een artikel dat ik enkele jaren geleden voor Proefschrift schreef, haalde ik de analyse van Giacomo Conterno (van Aldo Conterno) aan over de verschillende bodems van zijn Bussia wijngaarden. Waar de bodem van de Bussia doorgaans uit 70% klei (aangevuld met zand en kalksteen) bestaat, heeft de Colonella juist 50% zand met Sant’Agata mergel (zoals we ook in Barolo en La Morra aantreffen), de Cicala juist 80% klei (aangevuld met kalksteen en vrijwel geen zand) en de Romirasco 60% kalksteen met 40% klei. In de betreffende workshops ga ik dieper in op deze fenomenen. Ook klimatologisch zijn er verschillen; druiven van de Bussia rijpen bijvoorbeeld later dan in de andere wijngaarden in de gemeente Monforte d’Alba, terwijl ook binnen de MGA verschillen zijn. Waar de oogst gemiddeld op 7 oktober begint, start men de pluk in de Soprana vaak een dag eerder en in de Sottano juist 3 dagen later.
Eigenaren
Momenteel zijn er zo’n 32 wijnbedrijven die percelen in de Bussia bezitten, maar niet allemaal een Bussia op de markt brengen. Soms zijn de percelen te klein voor een separate wijn of voldoet de kwaliteit van de duiven niet aan de eisen die je van een MGA mag verwachten; de druiven gaan dan in een generieke Barolo. Een enkele keer zie je de naam Bussia op het etiket van een wijn waarvan de eigenaar zelf geen wijngaarden in de MGA bezit; de wijn wordt dan door een ander gemaakt (die uiteraard wel over de ‘juiste’ wijngaarden en druiven beschikt).
De wijnen
In samenwerking met enkele producenten, het consorzio en de belangenvereniging I Vini del Piemonte verzamelde ik meer dan 40 verschillende wijnen voor een reeks leerzame en aangename momenten, waaronder een exclusieve workshop voor de Verenigde Vinologen Nederland. Als laatste organiseerde in een avond met Barolo Bussia in restaurant Bussia te Amsterdam, waar ook de gastronomisch inzetbaarheid van de wijnen uitgebreid aan de orde kwam. Wat de avonden leerden was dat de Bussia enorme verschillen kent in stijl en soms ook in kwaliteit. Een verdere verdeling van de MGA zou voor consumenten handiger zijn, maar ja dat is net zoals als vragen om een afschaffing van de DOCG-status aan Chianti of een herziening van de 1855-classificatie in Bordeaux. Ondanks de kritische kanttekening bij enkele wijnen overheerste een erg tevreden gevoel bij de deelnemers aan de workshops en avond bij Bussia. En als de gasten tevreden zijn, dan is de organisatie dat uiteraard ook en mogen we terugkijken op een buitengewoon leerzame nadere kennismaking met de wijnen van een van de beroemdste MGA’s uit de DOCG Barolo.
Baccà/Ghilino Federico, Bussia, 2013
Baccà/Ghilino Federico, Bussia, 2011
Barale Sergio, Bussia, 2013
Bolmida Silvano, Bussia, Vigna dei Fantini, 2013
Bolmida Silvano, Bussia, 2010
Bonfante Marco, Bussia, 2013
Bonfante Marco, Bussia, 2012
Cascina Ballarin, Bussia, 2012
Cascina Ballarin, Bussia Riserva, 2008
Conterno Aldo, Bussia, 2014
Conterno Aldo, Bussia, 2013
Conterno Franco, Bussia Riserva, 2012
Conterno Franco, Bussia Riserva, 2011
Conterno Franco, Bussia Riserva 7 Anni, 2011
Conterno Franco, Bussia Riserva, 7 Anni, 2010
Costa di Bussia, Bussia Riserva, 2012
Costa di Bussia, Bussia Riserva, 2011
Fenocchio Giacomo, Bussia Riserva 90 di, 2012
Fontana Livia, Bussia Riserva, 2012
Ghisolfi Attilio, Bussia, 2014
Ghisolfi Attilio, Bussia, 2012
Ghisolfi Attilio, Bussia, 2010
Ghisolfi Attilio, Bussia Bricco Visette, 2009
Marrone, Bussia, 2013
Marrone, Bussia, 2006
Oddero, Bussia Vigna Mondoca Riserva, 2012
Parusso, Bussia, 2012
Parusso , Bussia Riserva, 2014
Parusso, Bussia Riserva, 2006
Pecchenino, Bussia, 2014
Poderi Colla, Bussia Dardi le Rose, 2014
Prunotto, Bussia, 2014
Ruggeri Corsini, Bussia Corsini, 2013
Ruggeri Corsini, Bussia Corsini, 2014
Ruggeri Corsini, Bussia, 2012
Sebaste Sylla, Bussia, 2014
Sebaste Sylla, Bussia, 2012
Stroppiana, Bussia, 2013
Stroppiana, Bussia, 2012
Stroppiana, Bussia Riserva, 2011
Speciaal woorden van dank aan Alessandro Masnaghetti voor alle informatie en het beeld uit zijn fenomenale boeken, Hans Bijvoets van Anfors/Imperial en Natha Girard van restaurant Bussia in Amsterdam.