Calabretta, Etna in purezza...
Zin en onzin
Tijdens mijn workshops over de wijnen van de Etna scheidde ik de zin en onzin over vulkanische wijnen (inclusief het gezever over mineralen), bespraken we de geschiedenis, het heden en de toekomst van de regio, lichtte ik de bekende en onbekende druivenrassen toe en proefden we een groot aantal wijnen. Zo mocht ik collector’s items zoals de Magma van Frank Cornelissen laten proeven, werd ik beslist niet blij van de Vulka’s maar was ik juist erg gelukkig met persoonlijke favorieten zoals de wijnen van Girolamo Russo, Benanti, Graci, Terre Nere, Caciorgna Pietro, Passopisciaro, Benedetta en Tenuta di Fessina.
Calabretta
Een wijnhuis dat ik niet kende en waarvan ik de wijnen dus niet eerder proefde, was Calabretta. Via Facebook kwam ik in contact met Massimiliano Calabretta die me een reeks van zijn wijnen stuurde. Ik proefde ze samen met twee proefmaatjes en was onder de indruk; het bleken mooie ongekunstelde wijnen, een mix van het eigen karakter van het wijnhuis met de unieke kenmerken van de druiven en hun terroir. Ook daarom vind ik vergelijkingen van dergelijke wijnen met Bourgognes, Barolos, Vega Sicilia en enkele Super Tuscans weliswaar goed bedoeld, maar doorgaans misplaatst omdat ze het unieke karakter van de wijnen eigenlijk tekort doen.
Familie
De Calabretta’s kochten de eerste wijngaarden op de Etna aan het begin van de twintigste eeuw en wisten ze uit te breiden dankzij verschillende huwelijken. Zo verwierf Gaetano Calabretta wijngaarden door met ‘Donna Grazia’ te trouwen en kreeg hun zoon Salvatore de wijngaarden via zijn vrouw ‘Donna Concetta’ in bezit. De wijngaarden leverden een interessante hoeveelheid druiven op waarvan de wijn veelal in bulk werd verkocht en meestal in Noord-Italië terecht kwam, dankzij een zekere overeenkomst met allerlei nebbiolo’s. Het zijn Massimo & Massimiliano (respectievelijk de zoon en kleinzoon van Salvatore en Concetta) die in 1997 het familiebedrijf een nieuwe impuls geven. Massimiliano offert daar zelfs een deel van zijn werk als professor aan de Universiteit van Genua voor op. Hij laat een nieuwe productieruimte bouwen, besluit om zelf te gaan bottelen en de Calabretta’s verkopen de wijn inmiddels voor het eerst niet alleen onder de eigen familienaam, maar ook over de hele wereld.
Langzaam
Het assortiment bestaat uit een behoorlijke reeks wijnen, allen gemaakt vanuit een traditioneel en ‘natuurlijk’ oogpunt, dus met een minimum gebruik van koper en sulfiet. De druiven groeien hoog op de noordelijke helling van de Etna, daar waar de meeste wijnhuizen hun bezittingen hebben. Op de wijngaarden in de contrada’s Calderara Sottana en Taccione en rond Passopisciaro staan de bekende autochtone druivenrassen zoals de minella, carricante, nerello cappuccio en natuurlijk de nerello mascalese, aangevuld met wat pinot noir. Zeker de helft van alle wijnstokken is niet geënt, albarello gesnoeid en staan met hun originele wortelstokken in de vulkanische bodem, voornamelijk afkomstig van erupties van de Mongibello krater (alias Ellittico) die 15.000 tot 60.000 jaar geleden plaatsvonden. Deze oude vulkanische resten zijn in de loop van de tijd verweerd en hebben zich langzaam maar zeker ontwikkeld tot een vruchtbare ondergrond. Het is een fabeltje dat alle vulkanische bodems (direct) geschikt zijn voor landbouw. Allereerst moeten korstmossen de microbiologische transformatie op gang brengen door organische koolstof uit de lucht op te nemen en toe te voegen aan de lava en as. Fysieke en chemische invloeden (zon, wind en regen en reactie met o.a. kooldioxide uit de lucht) zorgt daarna voor de ontwikkeling van klei, waarna begroeiing, een toenemende verwering en afzettingen van bijvoorbeeld rivieren, voor een verdere vorming van een vruchtbare bodem zorgt. Dit proces vergt veel tijd. Regio’s rond Napels en het Noordereiland van Nieuw Zeeland zijn juist nu heel vruchtbaar dankzij uitbarstingen die respectievelijk 12.000 tot zelfs 35.000 en 4.000 tot wel 40.000 jaar geleden plaatsvonden.
Contrada
De hoogte, expositie en samenstelling van de bodem variëren behoorlijk op de Etna en zorgen voor duidelijk van elkaar te onderscheiden wijngaarden. Een deel daarvan heeft de status contrada gekregen, te vergelijken met de Cru’s zoals we die in Frankrijk kennen. Calabretta bezit percelen in de contrada’s Montedolce (Solicchiata), Feudo di Mezzo (Passopisciaro), Calderara, Taccione en Zucconerò/Zocconero (Battiati). De Calderara wordt gekenmerkt door fijn zand en veel stenen (de naam verwijst naar het vermogen van die stenen om warmte vast te houden), de basis voor wijnen met een structuur die voor bewaarpotentieel zorgt en om een lagering met meer tijd in grote houten vaten vraagt. Rond Passopisciaro vinden we ook zand, maar minder stenen en meer organisch materiaal. De wat hoger gelegen wijngaarden bij Solicchiata (780 meter t.o.v. de 680 van Passopisciaro) bezitten voornamelijk lavazand en geven elegante wijnen met dito aroma’s. De Battisti wijngaard in de contrada Zocconero ligt op 900 meter hoogte en onderscheidt zich door grotere hoeveelheden alluviaal zand.
Wijngaarden
De familie Calabretta respecteert de traditie op de Etna, maar sluit uiteraard haar ogen niet voor nieuwe inzichten en praktijken. Zo staan in de oudste wijngaarden (10 ha) wijnstokken die alberello gesnoeid zijn, terwijl men in nieuwe wijngaarden (3 ha) de Guyot-methode hanteert. Olijfbomen en andere fruitsoorten zorgen voor de nodige biodiversiteit rond de wijnstokken. Onderhoud beperkt zich tot het (veelal handmatig) bewerken van de bodem, het bijhouden van de grassen tussen de rijen wijnstokken, de behandeling van echte meeldauw (alleen de nerello cappuccio is hier gevoelig voor), koper tegen valse meeldauw (gebaseerd op de 3×10 regel: 10 mm regen, 10° C en 10 cm lange knoppen) en snoeien in het winterseizoen. De altijd aanwezige wind houdt de wijngaarden veelal droog en gezond, zodat behandelingen tot een minimum beperkt kunnen blijven. De oogst vind meestal plaats tussen 5 en 20 oktober en geschiedt handmatig, waarbij alleen kleine mandjes worden gebruikt om beschadigen (pletten) van de trossen te voorkomen.
In de kelder
De Calabretta’s beschikken over een kelder met meerdere niveaus, waarvan een deel is uitgegraven uit de vulkaanwand en voor een natuurlijke koeling en luchtvochtigheidsgraad zorgt. Een gevarieerd aanbod aan tanks, vaten en andere containers stelt de familie en hun agronoom/keldermeester Salvatore Caggegi in staat om zowel de gisting als de lagering zorgvuldig af te stemmen de behoefte van de verschillende druiven en wijnen. Qua hout werkt men voornamelijk met grotere vaten (tot 50 hl) van Slavonisch eiken. Zowel de alcoholische als de malolactische gisting zijn spontaan. Ook de witte wijnen ondergaan de malolactische gisting.
DE WIJNEN:
Carricante, Terre Siciliana IGT, 2019
Van wijngaard van 1 ha met stenige bodem, gemiddeld leeftijd 80 jaar, 5500 pl/ha, opbrengst 45 hl/ha, productie: 4000 flessen, sulfiet: 70 mg/l, alcohol 13%
Na ontstelen, korte weking op de schillen en gisting in RVS, lagering van 2 jaar, ook in RVS
Veel kleur, beluchte stijl wijnmaken, vlezig, mooie balans, floraal en ook gedroogd fruit, intrigerende eetwijn, zeer gastronomisch, heel interessant
Rosato, Terre Siciliana IGT, 2019
Nerello mascalese van jonge wijngaarden (1,3 ha) in contrada Calderara, 5750 pl/ha, opbrengst 20 hl/ha. Productie 1500 flessen, sulfiet: 40 mg/l, alcohol 13,5%
Na kort schilcontact (pista & mutta), gisting en lagering in RVS.
Wat toegeknepen in zowel geur als smaak, zoet accent, aroma’s van fruitsnoepjes, heel licht en goed fris
Pinot Nero, Terre Siciliana IGT, 2017
Kleine, jonge wijngaard van 1,0 ha op 900 meter hoogte met bodem die rijk is aan vulkanisch zand en lavamateriaal en een groot verschil tussen temperatuur overdag en ’s nachts (> 20° Celsius). 6250 pl/ha, Guyot gesnoeid, opbrengst 30 hl/ha. Productie 1300 flessen, sulfiet 25 mg/l, alcohol 13,5%
Na ontstelen spontane gisting en weking van 5 dagen in RVS; rijping in gebruikte barriques en na de blend stabilisatie in grote vaten Slavonische eiken vaten en RVS.
Wat boerse geur, heel direct, combinatie pinot aroma’s en terroir, licht kruidig
Gaio Gaio, Vino Rosso, 2017
Nerello Mascalese, Nerello Cappuccio alberello gesnoeid in jonge wijngaard van 1.3 ha ; Opbrengst 40 hl.ha, productie 4000 fl, sulfiet : 40 mg/l, alcohol 14%
Na ontstelen, gisting en weking van 7 dagen in RVS, lagering van 11 maanden in grote vaten (60/70hl) van Slavonisch eiken.
Licht gerijpte tonen, florale accenten, kruidig, verse laurier, katjesdrop, zoete specerijen als kaneel, mooie warme houttonen, prima balans, heel verteerbaar, zeer aangenaam
Sara, Rosso, Terre Siciliana IGT, 2017
14% alcohol
Warm en kruidig, wat strakker dan de Gaio Gaio, tannine en alcohol meer present, correcte balans en lengte
Piedefranco, Terre Siciliana IGT, 2017
Nerello Mascalese (ongeent) van kleine nieuwe wijngaard (0,2 ha), 6000 pl/ha, Guyot gesnoeid, opbrengst 60hl/ha, productie 600 flessen, sulfiet 30 mg/l, alcohol 14%
Na ontstelen, gisting en weking van 5 dagen in RVS, lagering van 12 maanden in (36 maanden) gebruikte barriques.
Vriendelijk in zowel geur als smaak, evenwichtig en fijn besnaard; heel toegankelijk, smakelijk en doordrinkbaar, mooi fijn rood fruit in zowel geur als smaak en afdronk.
La Contrada dei Centenari, Vino Rosso, 2017
Van de Solicchiata contrada, opgedragen aan de overgrootouders en alle honderdplussers uit de buurt van de wijngaarden. Alcohol 14,5%
Niet de beste fles; oordeel voorbehouden
Nonna Concetta, Nerello Mascalese, Sicilia IGT, 2016
Selectie trossen van honderdjarige planten in Passopisciaro, opgedragen aan grootmoeder Concetta.
Alcohol 14%
In eerste instantie een beetje eigenwijze, boerse geur, in de mond vol sappig, met fraaie vulling en uitstekende balans tussen fruit en hout, veel rood fruit, volatiel accent, maar blijft in balans en drinkt erg prettig door, doet het uitstekend bij allerlei gerechten.
Nerello Cappuccio, Terre Siciliana IGT, 2015
Van kleine (0,3 ha), jonge wijngaarden; 6250 pl/ha, Guyot gesnoeid, opbrengst 25 hl/ha, productie 1000 flessen, sulfiet 45 mg/l, alcohol 14,5%
Na ontstelen, gisting en weking van 5 dagen in RVS, lagering in gebruikte barriques, stabilisatie in grote vaten Slavonisch eiken en RVS.
Fraaie geur, uitnodigend met rijp rood fruit en smeuïge tonen van zoete specerijen, in de finale wat tannine, maar alles blijft keurig in balans
Vigne Vecchie, Sicilia IGT, 2011
Nerello mascalese van contrada’s Calderara Sottana en Taccione, 80 jaar oude planten, 5500 pl/ha, alberello gesnoeid, opbrengst 35 hl/ha, productie 13.000 flessen, sulfiet 70 mg/l, alcohol 14,5%
Na ontstelen, gisting en weking van 5 dagen in RVS, lagering van 60 maanden in grote vaten (60/70 hl) Slavonisch eiken en nog eens 12 maanden in fles.
Niet de beste fles, oordeel voorbehouden.
Vigne Vecchie, Sicilia IGT, 2010
alcohol 14,5%
Zeer fraaie geur, verfijnd en complex met aroma’s van rijp rood fruit, een kruidige toets en een voorbeeldige balans tussen zoet fruit, frisse zuren en hout; smetteloze wijn, absolute aanrader met veel finesse en mooie lengte.
Conclusie:
De wijnen van Calabretta verbaasden met op bijzonder aangename wijze. Voor mij eerst onbekend, maar nu beslist een favoriet. Heerlijk eigenwijs en wars van marketing- en vinificatietrucjes. Puur fruit en een ongekunstelde vinificatie, eigenlijk zoals het hoort. Calabretta: Etna in purezza.
En dan nog meer goed nieuws: Calabretta wil dolgraag vertegenwoordigd worden op de Nederlands markt.
info@calabretta.net