Tenuta Argentiera
- Door Fred
- juli 4, 2020
- 09:39
Rond 1990 reisde ik langs de Toscaanse kust op zoek naar de mensen achter de nieuwste generatie Italiaanse topwijnen zoals Sassicaia, Ornellaia en Solaia. Ik leerde er pioniers kennen als Michele Satta, Eugenio Campolmi, PierMario Meletti Cavallari, Rita Tua en Tibor Gál en dronk er enkele keren een ‘caffè’ met Marchese Nicolò Incisa della Rochetta in zijn favoriete bar in Bolgheri. Ik genoot van de energie die in de regio heerste; het bruiste er van de nieuwe initiatieven en iedereen experimenteerde er lustig op los. Dat alles resulteerde ook in wijnen die op geen enkele manier met elkaar te vergelijken waren, niet met die van andere producenten of die van het betreffende wijnhuis zelf. In die jaren was er elk jaar wel een andere blend of nieuwe aanpak qua vinificatie of rijping, niet zelden geïnspireerd op de komst van een nieuwe collega of verse consultant. De streek genoot een ongekende populariteit dankzij de stijl van de wijnen en de uitgekiende marketing ervan, gericht op de zwakheden en voorkeuren van de internationale pers en een volgzame markt voor dikke, donkere wijnen van overrijpe druiven met heel erg veel hout. “Wil je ook wel eens een lekkere Bordeaux drinken, koop dan een Bolgheri DOC”, werd ooit gezegd, doelend op het gebruik van Franse druiven die aan de Toscaanse kust gelukkig wel goed rijpen…
Persoonlijk had ik het wel een beetje gezien na de streek en haar wijnen enkele jaren te hebben gevolgd. Ik had de indruk dat alles op elkaar begon te lijken, was van mening dat de prijzen niet in balans waren met de kwaliteit en merkte dat de stijl me begon tegen te staan. Ik bleef een fan van Sassicaia en le Macchiole en de I Castagni van Michele Satta is nog altijd een favoriet van me, maar veel andere wijnen doen me weinig en zou ik zelf nooit kopen, zoals ik evenmin een liefhebber ben van de nodige Napa-Valley wijnen. Tijdje geleden mocht ik daar weer eens een zeer befaamd exemplaar van proeven en liet het glas na 1 slok staan; dodelijk saai en vermoeid vond ik hem. Ik vroeg me af waarom mensen twee tot driehonderd euro willen betalen voor een kleffe bak aardbeienjam met teveel hout. Aan de Toscaanse kust treffen we dat soort wijnen ook aan, de ene is er nog duurder dan de andere, waarbij de kwaliteit regelmatig ondergeschikt is aan het imago. Toen ik werd uitgenodigd om enkele nieuwe oogstjaren van Tenuta Argentiera te proeven en ze on-line te bespreken, had ik dus de nodige bedenkingen. Vorige ervaringen met de wijn waren niet echt positief, maar eerlijk is eerlijk, er kan van alles veranderen. Elk jaar is weer een nieuwe ronde met nieuwe kansen en je moet iedere wijn met een open vizier benaderen, ook als je hem blind proeft.
En zo kwamen er toch vier wijnen van Tenuta Argentiera op tafel…
Della Gherardesca
Tenuta Argentiera is een relatief nieuw domein in een streek met een geschiedenis die duizenden jaren oud is. De naam verwijst naar de oude zilvermijnen in de regio, waar ook het zuidelijke deel van de Toscaanse kust, de Costa d’Argento, haar naam aan dankt. Ook het daar gelegen Monte Argentario (ooit een eiland) heeft haar link met zilver. In de 4e eeuw n. Chr was het in bezit van Romeinse geldschieters, in het Latijns ‘argentarius’ genoemd; ‘lener van zilver’. Voor mij is de kuststreek rond Bolgheri eerder een goudkust, met zilver redt je het daar meestal niet meer ;-)
Voor de wijnbouw aan de kust begon het met de opkomst van de familie della Gherardesca. Stamvader van de familie is Gherardo, nazaat van Pemmo, graaf van Friuli en vader van de gebroeders Ratchis en Aistulf, koningen van de Longobarden in de 8e eeuw. Beroemd waren ze, en dat niet alleen omdat Graaf Ugolino door Dante (1265-1321) werden genoemd in zijn La divina commedia. De Gherardesca’s verwierven in de loop van de tijd de heerschappij over tal van gemeenten langs de Toscaanse kust, van Pisa tot en met Volterra, inclusief Bolgheri, Donoratico, Montescudaio, Guardistallo, Riparbella, Settimo, Castagneto en Segalari. Uiteindelijk viel vrijwel de gehele Toscaanse kust (en voor de zekerheid nog wat delen van Sardinië) onder hun macht en in de 18e eeuw werd titels als graven van Donoratico, Castagneto, Settimo, Pietra Rossa en Bolgheri toegekend. Formeel werden ze toen ook eigenaar van tienduizenden hectaren grond, diverse kastelen en 86 wachttorens, ooit gebouwd om de streek (en de familie) te beschermen tegen invallen van o.a. de Noord-Arabische Saracenen.
De eerste wijnen
Vanuit hun kasteel in Castagneto (gebouwd in het jaar 1000) overzag de familie Gherardesca grote delen van hun bezittingen en maakte men er sinds de 17e eeuw ook wijn. Deze was niet echt van belang; de meeste grond langs de kust bestond uit bos of moeras en wilde zwijnen en muggen voelden zich er beter thuis dan wijnranken. Guido Alberto della Gherardesca (1780-1854) bracht daar verandering in. In 1833 werd hij huismeester van groothertog Leopold II van Toscane en was o.a. verantwoordelijk voor wijn en spijs (en hun combinaties) aan het hof. Zijn passie en kennis van zaken (o.a. opgedaan in Frankrijk) deden hem besluiten ook zelf kwaliteitswijnen te maken op zijn landgoederen in de Maremma. In samenwerking met Giuseppe Mazzanti legde hij bijvoorbeeld de eerste experimentele wijngaarden aan bij Capanna di Castiglioncello, de bakermat van Sassicaia. Door de komst van de phylloxera en andere rampen stokte de wijnbouw echter al aan het eind van de 20e eeuw, waarna het decennia stil bleef aan de Toscaanse kust.
San Guido en Guado al Tasso
De regio begint aan een nieuw en belangwekkend hoofdstuk in de geschiedenis door het huwelijk
van Giuseppe della Gherardesca (1876-1968) en zijn Amerikaanse vrouw Harriet Richmond, in regio Enrichetta genoemd, Taylor (1873-1934). Ze krijgen twee dochters, Carlotta (1904-2003) en Clarice (1909-1998), waarvan Clarice trouwt met Mario Incisa della Rochetta (1899-1983) en Carlotta met Niccolò Antinori (1898-1991). Na het overlijden van Giuseppe in 1968 wordt het bijna 10.000 hectare grote landgoed verdeeld in twee stukken, de Tenuta’s San Guido en Guado al Tasso. Deze verdeling én de huwelijken van Clarice en Carlotta, vormen de start van de relatie van de families Antinori en Incisa della Rochetta en daarmee de renaissance van de Italiaanse wijnbouw. In 1968 wordt de eerste commerciële Sassicaia gemaakt (jaargangen daarvoor waren voor eigen gebruik), in 1971 gevolgd door Tignanello.
In een andere tak van de omvangrijke della Gherardesca familie, met Alberto Guido (1851-1931) als gemeenschappelijke voorvader, komt Gravin Alessandra della Gherardesca (getrouwd met Graaf Franco Spalletti Trivelli) in 1984 te overlijden en worden haar bezittingen (inclusief het Castello di Bolgheri) geërfd door dochter Franca Spalletti Trivelli (1927-2010). Zij was getrouwd met Graaf Clemente Zileri Dal Verme en had 3 kinderen, waaronder Federico Zileri, Conte dal Verme degli Obbizi. Hem komen later in dit verhaal weer tegen.
Serristori
De huidige 500 hectare aan grond van Tenuta Argentiera (ooit waren het er meer dan 1500) was eeuwenlang in het bezit van de familie Serristori, waarvan de geschiedenis teruggaat tot de 12e eeuw. Ook deze familie stond bekend om hun rijkdom en belangrijke posities, zowel religieus als politiek. Herinneringen aan hun roemrijke historie zijn o.a. het in 1520 gebouwde Palazzo Serristori langs de Arno in Florence en de historische villa in Figline (e Incisa) Valdarno ten zuid-oosten van Florence. Deze laatste stelde de familie ter beschikking voor de oprichting van een ziekenhuis dat sedertdien hun naam draagt. Oorspronkelijk behoorde het landgoed tot Tenuta di Donoratico, eigendom van de della Gherardesca’s. De Serristori’s kregen het in 1517 in bezit en zagen het in eerste instantie vooral als vakantieoord. Rond 1660 werd het majestueuze Villa Serristori gebouwd, naar verluid gebouwd op de plaats waar ooit kasteel Donoratichino zou hebben gestaan. Het hoofdgebouw was de officiële residentie van de Serristori’s en domineerde de omgeving, maar liep in de Tweede Wereldoorlog zware schade op en raakte ernstig in verval, niet in de laatste plaats omdat de familie Serristori ophield te bestaan door een gebrek aan mannelijke erfgenamen.
Fratini
In eerste instantie kwam het domein in handen van de familie Bossi-Pucci, door het huwelijk van Umberto Bossi-Pucci met Sofia Serristori, om in de jaren ‘70 van de vorige eeuw eigendom te worden van orthopedisch chirurg Oscar Scaglietti uit Bologna. In 1990 wordt driekwart van de aandelen van het domein gekocht door de gebroeders Corrado en Marcello Fratini, ondernemers uit Florence. Het resterende deel komt in handen van Piero Antinori, die er (uiteraard) ook wijnen maakt. In 1999 is er sprake van een nieuwe start als Fingen, de investeringsmaatschappij van de Fratini’s (o.a. actief in mode, onroerend goed, designer outlets en financiën) alle aandelen in bezit krijgt. De Fratini’s hebben grootse plannen met Argentiera, o.a. gestimuleerd door de komst (ook in 1999) van Angelo Gaja in de streek. Zo wordt er o.a. gewerkt aan het omvormen van het domein tot een wine resort. Hun plannen krijgen evenwel een andere wending als ze Tenuta Argentiera in 2015 verkopen aan de Oostenrijker Stanislaus Turnauer, eigenaar van Constantia Industries, met ondernemingen in sectoren als de bouw, meubelindustrie, sportartikelen, machine- en generatorindustrie, luchtvaart en energietechnologie.
Tenuta Argentiera
De komst van Turnauer in 2015 heeft vooralsnog geen grote veranderingen teweeg gebracht bij Argentiera. De wijnmaker is nog altijd Nicolò Carrara (sinds 2009) en consultant Stephane Derenoncourt werkt al sedert 2003 voor het bedrijf. Algemeen directeur is Federico Zileri, een goede bekende in- en van de streek, want hij is nu eenmaal de zoon van Franca Zilera Fal Verme – Spalletti Trivelli, erfgenaam van Gravin Alessandra Spalletti Trivelli – della Gherardesca en daarmee o.a. mede-eigenaar van Castello di Bolgheri. Zo zijn de (nazaten van de) della Gherardesca’s weer in beeld bij Argentiera 😉. De overname en het vele geld achter de onderneming zijn natuurlijk niet onopgemerkt gebleven. Toeval of niet (volgens mij bestaat dat niet), maar de 2015 Argentiera Bolgheri Superiore eindigde in 2018 op de tweede plaats in de verkiezing Italian Wine of the year van een niet nader te noemen collega van me. Je kunt slechter beginnen, hoewel je altijd vraagtekens kunt zetten bij dergelijke beoordelingen. Deze week nog noemde een medewerker van een toonaangevende wijnproducent de betreffende wijnschrijver een hoer; niet heel subtiel en zeker niet bedoeld als compliment, maar hij had er ongetwijfeld een reden voor…
De wijngaarden
De 80 hectare aan wijngaarden van Tenuta Argentiera liggen tussen Donoratico en San Vincenzo op een heuvel dicht bij de kust met uitzicht op de Middellandse Zee richting Corsica. Het zijn de hoogst gelegen wijngaarden (200 meter) in de regio en dat betekent een groter verschil in temperatuur met de meer noordelijk en lager gelegen wijngaarden bij Castagneto Carducci en Bolgheri. Overdag is het er tot 2 graden Celsius koeler, ’s nachts zelfs tot 4 graden. Onderzoek heeft 44 te onderscheiden percelen zichtbaar gemaakt, hoger of lager gelegen, met een dikkere of dunnere toplaag, meer of minder klei en losse stenen, flysch, zandsteen, vulkanische resten of juist oranje zand (dichter bij de zee). Elk perceel krijgt zijn eigen onderhoud, bijvoorbeeld door de zogenaamde ‘cover crop’ aan te passen. Op delen met meer klei worden meer granen gezaaid, omdat deze dieper de grond in gaan en de bodem meer lucht geven. Ook het type compost dat men gebruikt varieert. In principe geldt: des te hoger de pH, des te ouder de gebruikte compost. Hoewel Argentiera niet biologisch gecertificeerd is, werkt men al zeker vijf jaar met een biologische benadering; zo wordt Tignola (vlindersoort) bestreden met ‘sexual confusion’ i.p.v. pesticiden. Veel wind en droge weersomstandigheden houden de wijngaarden veelal van nature gezond; botrytis komt bijvoorbeeld nooit voor. Om oïdium te voorkomen gebruikt men wel een beperkte hoeveelheid kopersulfaat.
In de kelder
De vinificatie is niet heel ingewikkeld. De gezonde druiven geven weinig problemen, ook niet qua alcohol. Door de iets hogere ligging blijven de waarden steevast onder de 14,8%, meestal rond de 14,5% voor de beste druiven; genoeg maar niet teveel. Druiven worden bij binnenkomst geselecteerd op een sorteertafel, waarna ze (veelal ongekneusd) d.m.v. van zwaartekracht naar de gistingstanks worden overgebracht. De gisting en weking neemt doorgaans 25 tot 30 dagen in beslag en geschiedt in roestvrijstalen vaten en wordt gevolgd door een lagering in barriques en tonneaux, meestal van Frans eiken. Men beschikt ook over vaten van Hongaars eiken, ongetwijfeld geïntroduceerd door Antinori, dat zijn eigen eikenbossen in Hongarije heeft. De huidige selectie bestaat uit vier wijnen, de reguliere Bolgheri DOC, Poggio ai Ginepri, de Villa Donoratico, de Argentiera als toplijn en sinds kort (eerste oogst 2015) de Ventaglio, een 100% cabernet franc van een 1 hectare grote wijngaard. In de tijd van de Frantini’s was er nog sprake van een 100% merlot, cabernet sauvignon en cabernet franc, maar hier heeft de nieuwe eigenaar van afgezien.
De wijnen
Ik proefde de volgende wijnen en begreep via social media dat verschillende collega’s dezelfde eer hadden. De meeste van onze bevindingen kwamen behoorlijke overeen.
Poggio ai Ginepri, Tenuta Argentiera, Bolgheri DOC, 2018
Cabernet Sauvignon 40%, merlot 30%, cabernet franc 20% en petit verdot 10% van lager gelegen wijngaarden (80-100 meter). De plantdichtheid bedraagt daar 6500 pl/ha en de opbrengst is gemiddeld 90 quintale per hectare. De druiven voor deze wijn worden wel gekneusd en worden na het ontstelen, druivenras per druivenras, vergist in RVS. De weking en gisting neemt 15-20 dagen in beslag, waarna een deel rijpt in gebruikte barriques van Frans en Hongaars eiken; een ander deel blijft in RVS.
Een vriendelijke, toegankelijke, algemene wijn; verteerbaar met een nette balans, gemiddelde structuur en correcte afdronk; goed gemaakt, maar niet heel spannend of anderszins uitgesproken.
De consumentenprijs bedraagt € 15,00 tot € 20,00
Villa Donoratico, Tenuta Argentiera, Bolgheri DOC, 2018
Cabernet Sauvignon 50%, merlot 30%, cabernet franc 15% en petit verdot 5% van wijngaarden op 150-180 meter hoogte. De plantdichtheid is hier 7000 pl/ha, de gemiddelde opbrengst 70 q/ha.
Na een selectie van de druiven worden de verschillende druivenrassen separaat gevinifieerd op maximaal 28° Celsius in roestvrijstalen tanks. De gisting met weking duurt 20 tot 25 dagen, waarna de wijn in barriques van Frans eiken rijpt.
Een wijn die naar een volgende slok doet verlangen; saprijk en smaakvol, opwekkend en heerlijke doordrinkbaar, een juiste zuurgraad tegenover het rijpe, donkere fruit en een uitgebalanceerde houtinbreng maken de wijn compleet. Erg lekker en goed geprijsd, t.o.v. de Ginepri twee keer zoveel wijn voor maar een paar euro meer.
€ 22,50 – € 27,50
Argentiera, Tenuta Argentiera, Bolgheri Superiore DOC, 2017
Cabernet Sauvignon 50%, merlot 40%, cabernet franc 10%; plantdichtheid 7500 pl/ha, opbrengst 60 q/ha.
Zorgvuldige selectie van de beste druiven van de hoogst gelegen wijngaarden. De betreffende druivenrassen worden separaat gevinifieerd. Gisting en weking van 25-20 dagen in RVS op maximaal 28/30° Celsius met de malo en de verdere lagering in barriques van Franse eiken, waarvan 50% nieuw is.
Een wijn in de stijl die de hogere kwaliteit wijnen uit Bolgheri typeert: breed en rijk tot overweldigend. Veel van alles, geconcentreerd, rijk aan zoet rijp fruit en een forse houtinbreng. Voldoende zuren voor een correcte balans. De wijn blijft benadrukken hoe belangrijk hij is, waarbij er dit specifieke jaar meer sprake is van breedte dan diepte. Beslist goed gemaakt en aantrekkelijk voor een grote groep mensen, maar niet helemaal mijn stijl wijn… Dat ik niet diep onder de indruk was van de wijn, werd tijdens de Zoom-meeting met enige verbazing aangehoord door de wijnmaker en de sales-manager. Ze waren het met me eens dat de wijn rijk is zoals alle wijnen uit dit specifieke oogstjaar, maar stelden ook dat hun 2017 de meest frisse uit de hele streek is, zoals ze zelf constateerden tijdens een blinde proeverij met alle wijnen uit de regio. Ze adviseerden me ook de 2016, de 2018 en vooral de 2019 te proeven en dat idee stond me natuurlijk wel aan 😉 De 2018 en 2019 zijn nog niet op de markt, maar de 2016 bereikte enkele dagen geleden Tuil. Ik proefde hem vrijdag 3 juli met een proefmaatje en we noteerden het volgende.
Argentiera, Tenuta Argentiera, Bolgheri Superiore DOC, 2016
Mooie kleur, levendig en jeugdig rood. In de neus duidelijk barriques; tabak en toast overheersen nog. Daaronder een mix van rood en vooral zwart fruit, relatief fris, zeker in vergelijking met de 2017. In de mond is de wijn mooi saprijk en levendig door veel fraicheur, het kenmerk van het oogstjaar 2016. De structuur is elegant te noemen, tannine mooi rijp, het hout nu nog wat op de voorgrond, maar goed gedoseerd. Minder breed dan de 2017, maar daardoor juist beter verteerbaar, voor mij aantrekkelijker. Balans en lengte zijn zonder enige twijfel correct. Een keurige wijn voor de middellange termijn die het ook aan tafel prima zal doen.
De consumentenprijs van de Argentiera’s is gemiddeld €65,00
