Fred Nijhuis

Your favorite Dutch wine writer

NCS werkt graag samen met:

Friuli

Terugblik op workshop Friuli

In 2020 BC (Before Corona) organiseerde ik de workshop Friuli. Het bleek een boeiende avond met veel informatie en een fraaie reeks wijnen. Al met al genoeg redenen om er nog even op terug te kijken.

Eigen
Friuli is onderdeel van de regio Friuli-Venezia-Giulia en gelegen in het noordoosten van Italië tussen Venetië, de Alpen, Slovenië en de Adriatische Zee. Haar naam is afgeleid van Forum Julii, Latijns voor ‘Forum van Julius’. Friuli is weliswaar Italiaans, maar de regio in nauw verbonden met het naburige Slovenië. Er is eerder sprake van een politieke grens dan een natuurlijke of culturele. Over en weer is er sprake van gedeelde vrienden, familie, landerijen en bedrijvigheid. Dat de streek (inclusief het gebied net over de grens) een eigen identiteit heeft blijkt o.a. uit de taal die de inwoners er spreken: Friulisch, verwant aan Ladinisch, de taal met een Reto/Rhaetisch-Romaanse oorsprong taal die we (ook) in Alto Adige tegenkomen. Het is geen grote regio, met 7.845 km² zijn alleen Ligurië, Molise en Valle d’Aosta kleiner. De hoofdstad is Triëst en er worden sinds 2017 achttien zogenaamde ‘unioni territoriali intercomunali’ onderscheiden die de oude verdeling in de vier provincies Podernone, Udine, Gorizia en Trieste hebben vervangen.

Historie
Friuli kent een lange en rijke geschiedenis die teruggaat tot de 15e eeuw v.Chr. toen er sprake was van Castellieri-cultuur.  Wat later bewerkten de Carni er ijzer en zilver (het noorden Friuli wordt ook wel Carnia genoemd) en vanaf de 2e eeuw v.Chr zijn het gedurende vele eeuwen de Romeinen die de streek domineerden. Onder keizer Augustus was Friuli onderdeel van Venetia et Histria, 1 van de 11 Romeinse provincies onder zijn regiem. Aquileia was in deze tijd zelfs de vierde grootste stad in het toenmalige Italië. Na de val van het Romeinse Rijk (Aquileia werd in 452 door Attila de Hun verwoest) kwam het onder bewind van o.a. Odoacer, Theodorik de Grote, de Byzantijnen (Justinianus I), de Lombarden (o.a. koning Alboin) en de Republiek Venetië en de Habsburgers. Aan het eind van de 18e eeuw wordt Friuli onderdeel van het Koninkrijk Lombardije-Venetië om in 1866 (maar dan alleen het westelijke deel) officieel tot Italië te behoren; het oostelijke deel wordt pas in 1919 Italiaans.

Wijnbouw
Door de strategische ligging op o.a. de belangrijke handelsroute van het Byzantijnse Rijk naar Venetië, stond de regio in de loop van eeuwen onder grote invloed van diverse culturen. Allerlei goederen uit vele landen passeerden Friuli en brachten al in de Middeleeuwen druivenranken uit o.a.
Macedonië en Anatolië (Turkije) naar het gebied. De introductie van verschillende Franse druivenrassen stamt voornamelijk uit de Habsburgse tijd en droegen bij aan een grote diversiteit aan druiven en wijnen. Voor de phylloxera-rampo was er sprake van zeker 350 verschillende druivenrassen in Friuli, erna was er nog amper enige wijnbouw. Pas in de loop van de jaren ‘70 van de vorige eeuw kwam de wijnbouw weer enigszins op gang, in eerste instantie vooral dankzij de sterke toename van de populariteit van pinot grigio. De eerste die echt bijdroeg in de omslag van anonieme bulkwijnen naar gebottelde kwaliteitswijnen was Mario Schiopetto. Hij zette de toon en bracht Friuli wereldwijd in beeld als herkomstgebied voor wijnen op het hoogste kwaliteitsniveau. Een tweede pionier die beslist niet onvermeld mag blijven is Josko Gravner; hij gaf o.a. aanzet tot wereldwijde herontdekking van ‘oranje wijnen‘.

Terroir
De bodem van de regio heeft een zeer gevarieerde oorsprong, met lagen uit diverse geologische tijdperken, van het Kwartair tot aan het Mesozoicum. Ze dragen bij aan de verdeling in drie delen, het bergachtige noorden, het heuvelachtige centrum en de vlakkere gebied richting de zee in het zuiden. In het noorden (42,5% totale grondgebied) treffen we (uitlopers van-) de Karnische en Julische Alpen en is de bodem rijk aan zandsteen, flysch, kalkrijke mergel en afzettingen uit de Dolomieten. De toplaag is relatief dun, maar rijk aan klei, ijzer en voldoende organisch materiaal. De drainage is er goed, noodzakelijk voor neerslag tot 2800 mm per jaar. Het heuvelachtige centrum (19,3%) heeft meer alluviale sedimenten zoals bergpuin en kiezel. Er is hier veel landbouw, inclusief de druiventeelt, voornamelijk witte druiven, ook vanwege het koelere klimaat. De vlakkere delen van het midden van Friuli tot aan het zuiden aan zee (38,2%) is rijker aan zand, kalk en klei; hier treffen we voornamelijk blauwe druiven aan. Ook het klimaat varieert; van mild mediterraan in het zuiden tot continentaal in het noorden. Regen treffen we overal aan; Friuli-Venezia Giulia is de meest regenachtige regio van Italië. Een overzicht met allerlei minima, maxima en gemiddelden van de diverse subzones, maakte dit heel duidelijk.

Druiven en DOP’s
Tijdens de workshop werden uiteraard ook de belangrijkste (min of meer) inheemse druivenrassen besproken, zoals de: franconia (blaufrankisch), friulano, malvasia, picolit, pignolo, raboso, refosco, ribolla gialla, schiopettino, tazzalenghe, terrano, verduzzo/verduzzo friulano en de vitovska/vitouska, inclusief aspecten zoals de cappuccina snoeimethode. Ook de DOP’s uit Friuli kwamen aan de orde, met alle aandacht voor de DOCG’s Ramandolo, Colli Orientali del Friuli Picolit, Lison en Rosazzo en de DOC’s Carso, Colli Orientali, Collio, Friuli Annia, Friuli Aquileia, Friuli Grave, Friuli Isonzo, Friuli Latisana, Lison-Pramaggiore en Prosecco.

Wijnen
Ook tijdens deze workshop weer een ruim aanbod aan interessante wijnen, altijd gepresenteerd zonder enig commercieel belang met welke leverancier dan ook.
   
We proefden:
Butussi, Genesis, Friuli Colli Orientali Sauvignon blanc DOC, 2018
Ronco dei Tassi, Malvasia, Collio DOP, 2018
La Tunella, Valmasia, Friuli Colli Orientali DOP, 2015
Zorzettig Friulano, 2018
Zorzettig MYO Pinot Bianco Pinot Bianco MYO Friuli Colli Orientali Zorzettig, 2018
La Tunella, Rjgialla, Ribolla Gialla Friuli Colli Orientali DOP, 2018
Livon, Solarco, Collio Bianco DOC, 2017
Ronco del Gelso, Sit Lis Rivis, Pinot grigio, Isonzo DOC, 2017
Ronco del Gelso, Toc Bas, Friulano, Isonzo DOC, 2016
Terpin, Jakot, Bianco delle Venezie IGT, 2013
Terpin, Sauvignon delle Venezie IGT, 2012
Lis Neris, La Vila, Friulano, Friuli Isonzo DOC, 2010
Gravner, Venezia Giulia Ribolla IGT, 2009
Lis Neris, Gris, Pinot Grigio, Friuli Isonzo DOC, 2008
Gigante, Colli Orientali del Friuli Picolit, 2008
La Tunella, Refosco, Friuli Colli Orientali DOP, 2016
La Tunella, Pignolo delle Venezie IGP, 2013
La Tunella, Schioppettino, Friuli Colli Orientali, 2012
Butussi, Godje, Friuli Colli Orientali Rosso Riserva DOC, 2016
Due Terre, Sacrisassi Rosso, Friuli Colli Orientali DOC, 2011
Gigante, Friuli Colli Orientali Pignolo Riserva, 2009 

Tenslotte
De theorie is belangrijk en leuk natuurlijk, maar het waren vooral de wijnen die onomstotelijk aantoonden op welke wijze Friuli zich heel duidelijk onderscheidt van vele andere wijngebieden. De witte wijnen bieden een fraai eve1nwicht tussen vulling en spanning, terwijl de rode zich van een aangenaam eigenwijze kant later zien. Druivenrassen zoals de picolit, refosco en schioppetino zijn nu eenmaal op geen enkele manier te vergelijken met bijvoorbeeld vermentino, nebbiolo of sangiovese en de terroir van Friuli voegt aan de zowel de autochtone druivenrassen als de bekende een extra dimensie toe. De hogere kwaliteitswijnen uit Friuli beschikken over veel energie en lengte en als de  techniek ondergeschikt wordt gemaakt aan het terroir, dan biedt de regio een breed scala aan unieke aroma’s. Voeg daar het respect voor een originele, natuurlijke, historische wijze van wijnbereiding aan toe en je krijgt wijnen met weer een andere, uniek karakter in de vorm van prachtige oranje wijnen. De Ribolla van Josko Gravner was een ultiem voorbeeld van zo’n wijn; fenomenaal in alle opzichten. Van de andere producenten ook verschillende zeer geslaagde wijnen met een speciaal compliment aan La Tunella voor een breed assortiment kenmerkende wijnen, de rijke wijnen van Ronco del Gelso, de smaakvolle van Lis Neris en de spannende van Zorzettig. Bij de rode Sacrisassi van Due Terre kwamen prachtige herinneringen boven aan allerlei eerdere proefsessies met de wijnen van dit intrigerende domein (met veel dank aan Riccardo Bregstein die er destijds mee werkte). Tenslotte nog wat extra woorden voor Butussi, het bedrijf waar ik dit jaar naar toe zou gaan om nader te kennis te maken met de mensen en wijnen van dit bijzondere wijnhuis. De twee wijnen die we proefden, behoorden zonder enige twijfel tot mijn persoonlijke favorieten van de avond.

Butussi – Wine Style Wijnimport              
Due Terre – Verkerk Wijnimport
Gigante – Vino e Vetro/Altovino
Gravner – DeliCroatia
La Tunella – Silletti
Lis Neris – Brand Wijnimport
Livon – Vino e Vetro/Altovino
Ronco dei Tassi – Verkerk Wijnimport
Ronco del Gelso – Anfors-Imperial
Terpin – DeliCroatia
Zorzettig – Tamis Wijnen/Vino Via Wijnimport

Deel dit bericht:

Facebook
Twitter
LinkedIn
Spread the word