Amarone: to be or not to be a 'fine wine'
- Door Fred
- januari 24, 2024
- 11:47
Fine wine
Tijdens twee presentaties stond een interessante vraag centraal: Is Amarone als ‘fine wine’ te beschouwen of niet? Over wat nu precies een ‘fine wine’ is, verschillen uiteraard de meningen. De wijndenktank ARENI Global stelde daarom een definitie samen om de wijnwereld wat meer houvast te geven. Volgens hen moet een ‘fine wine’ aan de volgende 5 voorwaarden voldoen.
- De wijn moet evenwichtig, harmonieus en complex zijn.
- Het vermogen hebben om emotie op te wekken (zoals grote kunst en muziek).
- Een relatie hebben met de maker die bepaalt hoe het terroir en het fruit tot uiting komen.
- Economisch, sociaal en ecologisch duurzaam zijn.
- Als zodanig erkend worden door wijncritici, journalisten, sommeliers, distributeurs, drinkers en verzamelaars.
Aan deze 5 criteria worden vaak nog extra aspecten toegevoegd, zoals de relatie van de wijn met de geschiedenis en cultuur van zijn gebied van herkomst en het potentieel om zich verder te ontwikkelen tijdens flesrijping.
Behoorlijk wat voorwaarden dus, met veel ruimte voor verschillen van inzicht. Zo worden Champagne, Bordeaux en Bourgogne vaak direct als ‘fine wine’ bestempeld, terwijl ze helaas niet zelden in de verste verte niet voldoen aan deze eisen. Koop bijvoorbeeld maar eens zo’n wijn in de supermarkt. Daarnaast genieten wijnen met een eenvoudige classificatie als IGP of zelfs alleen maar ‘wijn’ een meer dan respectabele reputatie (met bijbehorende prijs).
Andrea Lonardi (MW sinds 2023), hoofd wijnmakers van de Angelini Group en als zodanig verantwoordelijk voor de wijnen van Bertani, Val di Suga, Trerose, San Leonino, Pulatti en Fazi Battaglia, gooide enige tijd geleden de knuppel in het hoenderhok door te stellen dat de meeste Amarones niet als ‘fine wine’ kunnen worden beschouwd. Naar zijn mening missen ze domweg karakter en kwaliteit. Op zich is de kritiek van Lonardi niet vreemd, want Amarone is een relatief nieuwe wijn, waarvan de productie en populariteit eigenlijk pas rond 2000 op gang kwam. Daarvoor was Amarone een soort bijproduct, met een oorsprong in de jaren ‘30 van de vorige eeuw toen een vat Recioto della Valpolicella zich onbedoeld had ontwikkeld tot een droge wijn met een bitter accent.
Ontwikkeling
Tussen deze eerste Amarone en de toekenning van de DOCG status voor de wijn in 2010 is er veel veranderd. Na de Tweede Wereldoorlog oogstten Bertani, Bolla en de Cantini di Negrar als eersten bescheiden commerciële successen met hun Recioto di Valpolicella Amaro(ne), gevolgd door collega’s die langzaam maar zeker ook wat droge Recioto’s gingen maken. In kwalitatief opzicht stelden de meeste van deze wijnen echter nog niet veel voor. Amarone kreeg meer aandacht door de amarones van o.a. Giuseppe Quintarelli, die na 1966 zijn wijnen in normale flessen verkocht i.p.v. in demigiane en een indrukwekkende Amarone op de markt bracht die circa 7 jaar in grote vaten van Slavonisch eiken had gerijpt.
Pas in 1991 werd er een formeel onderscheid gemaakt tussen Recioto en Amarone della Valpolicella, wat de wijn een eigen identiteit gaf. Langzaam maar zeker ontwikkelde er zich een toenemende vraag naar Amarone, hetgeen vanaf 1996 resulteerde in een structurele- en vanaf 2000 zelfs in een explosieve groei, met o.a. een verdubbeling van het aantal wijngaarden en verdrievoudiging van de productie. Nieuwkomer Romano dal Forno maakte in 1983 zijn eerste wijnen en zijn Amarone werd direct gezien als dé toekomst voor de regio en Amarone. De allerhoogste scores werden hem toebedeeld en commercieel succes was een feit én een bron van inspiratie voor veel collega’s. Traditionele vinificatie en vaten maakten op grote schaal plaats voor concentratie en barriques en toonden een geheel andere kant van het begrip Amarone.
Normen en waarden
De enorme toename van de productie leverde verschillende problemen op. De gemiddelde kwaliteit bleef lange tijd matig, de wijn was vrij duur en de consument wist niet altijd wat ze met de wijn moesten doen. Dat zette de verkoop onder druk hetgeen resulteerde in een overproductie van meer dan een miljoen flessen per jaar die uiteindelijk in het outlet circuit terecht kwamen waar ze onder de kostprijs werden verkocht. Er waren in deze tijd maar weinig Amarones die voldeden aan de definitie van een ‘fine wine’, ook omdat ze vaak te mat, laf en zoet waren door delen onvergiste suikers. Door het gebruik van geselecteerde gistculturen zijn de meeste wijnen nu wel droog, wat ze een betere balans geeft, ze meer verteerbaar maakt en breder inzetbaar in de gastronomie.
Om de kwaliteit en reputatie van Amarone te beschermen, besloten 10 producenten zich in 2009 te distantiëren van het Consorzio en zich te verenigen in de “Famiglia dell’Amarone d’Arte”, waarvan de naam, na verschillende rechtszaken, werd veranderd in “Famiglie Storiche”. Ze legden zichzelf hogere normen en waarden op dan in de disciplinare van het Consorzio zijn vastgelegd en zetten zich in voor de erkenning van Amarone als ‘fine wine’. Inmiddels telt de familie 13 leden.
Bertani
In 2023 mocht ik deelnemen aan twee proeverijen, 1 georganiseerd door Bertani en 1 door de Famiglie Storiche. Andrea Lonardi liet verschillende jaargangen van de Bertani Amarone proeven en benadrukte het feit dat deze wijnen wél voldoen aan de classificatie ‘fine wine’, omdat ze niet alleen als typisch Italiaans te herkennen zijn, maar ook specifiek als Amarone della Valpolicella. De druiven en hun terroir hebben de wijn unieke eigenschappen gegeven, waardoor er sprake is van een eigen identiteit. Daarnaast beschikken de wijnen over een inhoud, complexiteit en potentieel die alleen voorbehouden zijn aan ‘fine wines’. Om zijn gelijk te bewijzen liet Lonardi o.a. de 2013, 2001, 1998 en 1972 proeven en deze wijnen bleken inderdaad ‘zeer fijn’; mooi droog, vullend en gelaagd met veel potentieel. Ook de 1962 werd geschonken, een wijn die pas in 1984 gebotteld omdat er destijds eigenlijk geen vraag naar was. Omdat de verkoop uitbleef, maar er wel sprake van verdamping van de wijn en werden de vaten in de loop van de jaren bijgevuld met kleine delen van jongere Amarones; een soort solera-techniek die niet ten koste is gegaan van de kwaliteit van de wijn; de wijn bleek fenomenaal.
Famiglie Storiche
Dit samenwerkingsverband is het in principe met Lonardi eens. Ook zij achten de gemiddelde kwaliteit van Amarone niet goed genoeg en hanteren daarom strengere eisen voor hun wijnen. Een betere kwaliteit druiven van wijngaarden uitsluitend op de heuvels, een droging van de druiven van zeker 100 dagen tot een minimum potentieel alcoholpercentage van 15% (i.p.v. 14%), niet gevinifieerd voor 1 december en een rijping van minimaal 30 maanden i.p.v. 24. Omdat ook zij van mening zijn dat hun wijnen tot de categorie ‘fine wines’ behoren, presenteerden zij verschillende jaargangen Amarone van hun leden. De proeverij gaf een wisselend beeld te zien, waarbij de conclusie niet altijd: ”Duidelijk een ‘fine wine’ was”. Bij verschillende wijnen zat vooral het houtgebruik de wijn ‘in de weg’, terwijl bij andere vluchtige en oxidatieve tonen me niet bevielen en ik ernstige twijfels heb over het beloofde bewaarpotentieel. Wijnen die wel bij me in de smaak vielen waren o.a. de Guerrieri Rizzardi Classico Riserva 2016, Musella Riserva 2010, Begali Monte Ca’ Bianca Classico 2009, Brigaldara Riserva 2007 en de Tedeschi Monte Olmi Classico 2005.
Conclusie
Ik zie Amarone graag als een ‘fine wine’, maar zoals overal in de wereld is selecteren bittere noodzaak. Het is onmogelijk om een algemeen type wijn als Amarone, Bordeaux, Champagne, Rioja etc. als ‘fine wine’ aan te merken. Elk land, elke regio, elke appellatie brengt ‘fine wines’ voort, maar dit is sterk afhankelijk van de individuele producent. Wat mij betreft stelt Bertani me zelden teleur en heb ik zeer veel respect voor de visie en inzet van de Famiglie Storiche, hoewel ik geen fan ben van alle wijnen.
PS
Voor wie meer wil proeven van de Famiglie Storiche… Sinds 2010 zijn ze eigenaar van de befaamde Antica Bottega del Vino in Verona, waar men beschikt over een indrukwekkende collectie wijnen uit alle delen van de wereld; beslist een bezoek waard.
En voor diegenen die nog niet weten wanneer je een (goede) Amarone drinkt. Een door iedereen gedeelde mening was: “Eigenlijk altijd, maar in ieder geval op elk moment na een uur of 11 in de ochtend….”
