Op reis door Piëmonte – Fred Nijhuis

Op reis met I Vini del Piemonte, juni 2023

In gezelschap van enkele mij zeer bekende collega’s, bezocht ik enige tijd geleden Piëmonte voor een nadere kennismaking met verschillende wijnmakers, o.a. uit de regio Costigliole.

Costigliole
Zoals elke wijnregio, zoekt ook Costigliole haar plaats in de wondere wijnwereld. Enkele jaren geleden nam Daniele Comba (eigenaar Vigne dei Mastri) het voortouw om Costigliole breder onder de aandacht van de pers, handel en horeca te brengen. In samenwerking met (inmiddels) 40 producenten uit de regio organiseert de Associazione Produttori Barbera Noi di Costiglione d’Asti diverse activiteiten vanuit hun hoofdkantoor in Castello di Costigliole d’Asti.

Dat men juist vanuit dit historische monument werkt, is uiteraard geen toeval. De geschiedenis van het kasteel gaat terug tot de 14^e eeuw, maar het is waarschijnlijk het meest beroemd om Virginia Elisabetta Luisa Carlotta Antonietta Teresa Maria Oldoini Rapallini, (1837-1899) – bijgenaamd Nicchia en Nini- in eerste instantie echtgenote van graaf Francesco Verasis, maar meer bekend als maîtresse van keizer Napoleon III van Frankrijk en geliefde van zowel koning Victor Emanuel II van Italie als een lid van de familie Rothschild en de toenmalige directeur van het Louvre.

Naast haar liefde voor de liefde, mocht ze zich ook graag te buiten gaan aan weelderige kledij, vaak vastgelegd op de gevoelige plaat of schilderijen. Ook wijn had haar aandacht en ze was waarschijnlijk verantwoordelijk voor de introductie van de chardonnay en wellicht ook de merlot in de regio, druiven die ze op haar vele reizen in Frankrijk had leren kennen.

Rugby en anfora’s
Het kasteel is in de loop van de tijd in bezit geweest van diverse belangrijke families uit de regio, waaronder de Asinari van San Marzano en de Asinari van Verasis en is nog altijd deels particulier eigendom. De gemeente is de andere eigenaar en gebruikt het kasteel voor diverse activiteiten naast de verhuur van delen aan voornoemde Associazione, het Consorzio Barbera d’Asti e vini del Monferrato en een internationale kookschool. In aanwezigheid van de burgemeester van Costigiole proefden we in het kasteel wijnen van enkele leden van de Associazione, te weten Tenuta Ronzano, Andrea Scovero, Beccaris F.lli, Stella Giuseppe en Cascina Orrizonte.

Tot de meest opvallende wijnen behoorde o.a. de 2020 Sauvignon El Campesino van Andrea Scovero, een wijn met een Amsterdams accent, d.w.z. een duidelijk ‘bewerkte’ wijn met een gedeeltelijke opvoeding in vaten van acaciahout en anfora’s waardoor hij de gerijpte kleur, geur en smaak heeft gekregen die veel restaurants in onze hoofdstad zo aanspreekt. Ook de Vino Banco Mos22 was interessant, een droge Moscato van Cascina Orrzionte waar Riccardo Orso voor deze aangename aperitiefwijn koos voor een spontane en niet temperatuur gecontroleerde gisting en een opvoeding in cementen cuves. Van voormalig rugbyspeler Luca Beccaris een nette Arneis en een frisse Merlot, die inmiddels al wel in België verkrijgbaar zijn, maar nog niet in Nederland. Heel puur bleek de 2021 Barbera d’Asti Stravisan 2021 van Stella, een wijn met een opwekkende zuurgraad en veel fruit.

Mura Mura
Guido Martinetti startte in samen met zijn broederlijke vriend Federico Grom een ijssalon van niet meer dan 27 m² in Torino. Als zoon van wijnmaker en culinair specialist Franco Martinetti, leerde Guido al op jonge leeftijd de waarde van kwaliteitsproducten kennen en dat inspireerde hem om het beste ijs ter wereld te maken. Grom en Martinetti reisden door de hele wereld om fenomenale ingrediënten te vinden, zoals vanille op Madagaskar. Hun Gelateria groeide uit tot een begrip, een onderneming met vele vestigingen over de hele wereld. Dat succes bleef niet onopgemerkt en resulteerde in 2015 in de verkoop aan Unilever. Het geld (enkele tientallen miljoenen euro’s) werd voor een belangrijk deel geïnvesteerd in een domein in Costigliole, de geboorteplaats van de moeder van Martinetti.

Guido Martinetti had al direct grootse plannen met het domein en bouwde er niet alleen een hypermoderne productieruimte voor zijn wijnen, maar vestigde er ook een relais en restaurant. Getergd door zijn genen, gewapend met visionaire gedachten, gevormd door enkele harde levenslessen, maar zelfverzekerd en overtuigd van zijn gelijk (een megalomaan accent is hem niet vreemd), richtte hij zich (net als met zijn ijs) op de absolute top. Hij moest en zou bewijzen dat hij ook hier kon slagen, zelfs/ook met uitdagende druivenrassen zoals de Favorita en de Grignolino.

Balans
Als naam voor zijn nieuwe onderneming werd “Mura Mura” gekozen, een combinatie van een uitdrukking die in Madagaskar wordt gebruikt voor een evenwichtig en verstandig leven en een Piemontees woord voor ‘rijp/volwassen’. Mura Mura is kenmerkend voor zijn streven naar balans in het leven en komt ook tot uitdrukking in zijn resort, waar muren zijn voorzien van hem inspirerende teksten van o.a. Natalia Ginzburg, Guido Gozzano, Gianmaria Testa, Cesare Pavese en Primo Levi. Vooral een deel uit het gedicht “L’approdo” van Levi kenmerkt hem: “Felice l’uomo che ha raggiunto il porto / Gelukkig is de man die de haven heeft bereikt”.

Overtuigd van het nut en de noodzaak om de natuur te respecteren, koos Guido voor biologische wijnbouw. Op de 8 hectare aan wijngaarden zijn verschillende druivenrassen aanwezig, met een hoofdrol voor de Grignolino. Martinetti heeft zeer veel vertrouwen in deze druif en tijdens een blinde proeverij bleek de wijn zich moeiteloos staande te houden naast zijn eigen Barbaresco en die van Gaja. Al eerder proefde ik weergaloze Grignolino’s (o.a. die van Accornero), dus je zult van mij geen kritiek horen op deze keuze, net zo min als op de bewuste aanplant van de Favorita. Beide wijnen zijn prima en blijken buitengewoon koopwaardig. In Nederland wordt Mura Mura vertegenwoordigd door Vinites uit Haarlem.

Cascina Castlet
Al heel wat jaren geleden bezocht ik dit domein voor het eerst en nog altijd is het een genoegen hier te worden ontvangen door eigenaresse Mariuccia Borio die het familiebedrijf in 1970 overnam van haar vader. Beroemd is ze o.a. door haar “Passum” een zeer fraaie Barbera d’Asti Superiore, gemaakt met deels ingedroogde druiven. Een andere specialiteit is de Uceline van 100% Uvalino, een zeldzaam oud druivenras; een wijn die ‘tegen een stootje’ kan door een stevige tanninestructuur en ‘genoeg’ (15,5%) alcohol, maar in balans door een voorbeeldige vinificatie met de juiste houtinbreng. De wijnen van Cascina Castlet imponeren; soms door pure eenvoud, soms door complexe aroma’s of een fraai rijpingspotentieel, zoals de Passum 2007 aantoonde. We eindigden de proefsessie met de friszoete Moscato d’Asti en de uiterst fraaie Avie, een Moscato passito en de Nederlanders in ons gezelschap vroegen zich daarna leen nog maar af waarom de wijnen van Cascina Castlet niet (meer) in ons land verkrijgbaar zijn!

Gozzelino
Lorenzo Gozzelino is de huidige eigenaar van het familiebedrijf dat al meer dan 100 jaar bestaat en sinds 1887 land bewerkt dat ooit eigendom was de familie Asinari, bekend van Castello di Costiogliole d’Asti. Er wordt biologisch gewerkt (maar niet gecertificeerd) en van de wijnen bleken de Bric Rose (60% Barbera en 40% merlot) erg fijn, mede door de eigen stijl; vlezig en stevig en daarmee alles behalve een goedkope Provence kopie. Ook de Bric d’la Riva, Grignolino d’Asti was prima.

Emanuele Gambino
In 2016 trad Emanuele Gambino in de voetsporen van zijn familie en begon onder zijn eigen naam wijn te maken in Costigliole D’Asti. Moeder Patrizia steunde haar zoon met de nodige middelen en inmiddels is de nodige nieuwbouw gerealiseerd, inclusief het gloednieuwe Monvì Wine Relais waar het “prettig toeven” is. De wijnen van Gambino hebben eigenlijk maar 1 probleem, ze zijn schandalig goedkoop! Zowel de in anfora opgevoede droge Moscato Mo’ Frem (Es Camotage) als de Barbera d’Asti DOCG, de Barbera d’Asti Superiore DOCG en de 2020 Merlot Piemonte DOC, 2020 zijn loepzuiver, authentiek, zeer doordrinkbaar en zoals gezegd: opmerkelijk vriendelijk geprijsd. Of die prijzen zo vriendelijke blijven moeten we afwachten uiteraard, maar voor wie op zoek is naar een ultieme prijskwaliteit-verhouding wordt van deze wijnen erg blij. Een deel van de wijnen is sinds kort verkrijgbaar via Karakter.

Scarpa
Ooit ontwikkelde het zich van een handelshuis in een wijnhuis met eigen wijngaarden en productie. Scarpa heeft de reputatie barbera’s met een lange levensduur te maken en ik heb de nodige 20 tot 30 jaar oude Barbera’s van Scarpa mogen proeven die in perfecte conditie bleken. Enige jaren geleden volgde Silvio Trinchero zijn leermeester Carlo Castino op (deze laatste is nu 81) als wijnmaker en samen met hem proefden we de nodige wijnen uit het assortiment. Erg aangenaam bleken de Timorasso 2020 (pas de 2^e oogst), de 2022 Pelaverga, de 2018 Freisa en de 2019 Rouchet, maar in het bijzonder genoten we van een kleine verticale proeverij van de Barbera d’Asti Superiore, La Bogliona, waarvan vooral de 2012 imponeerde. Ook op het gebied van nebbiolo heeft Scarpa genoeg te bieden, zoals bleek door de 2018 Barbaresco Tettineive, de 2018 Barolo Tettimorra en zeker de 2018 Barolo Monvigliero.

Abrigo Giovanni
Het was heerlijk om te genieten van het enthousiasme van de jonge gebroeders Giulio en Sergio die het werk van hun vader Giorgio en grootvader Giovanni voortzetten. Een vast scenario hebben ze niet; ze maken wijn met hun hart en ziel en voegen elke oogst weer nieuwe accenten toe, ingegeven door nieuwsgierigheid en wil om te leren. In de kelder daarom een grote verscheidenheid aan vaten van verschillende grootte, diverse tonneliers en van allerlei soorten hout. Elk jaar kopen we wel wat nieuwe vaten van nieuwe leveranciers om te ervaren of ze toegevoegde waarde hebben voor onze wijnen. Fris, fruitrijk en heerlijk doordrinkbaar bleek de 2022 Langhe Favorita terwijl de eerste oogst van de Fama, een Favorita uit 2021 met meer schilweking en wat barrique aantoonde dat we hier in de komende jaren interessante wijnen van kunnen verwachten. Andere specialiteiten van het huis zijn enkele Dolcetto’s, waarvan 2021 Dolcetto di Diano d’Alba Superiore Garabei me bijzonder beviel. Ook de 2020 Barbera d’Alba Superiore, Rocche dei Frisu was fijn, net als de Barolo Ravera 2018.

Paolo Manzone
Van het bezoek aan dit wijnhuis bleef vooral de Barolo, Meriame uit 2019 me bij. De meer dan 70 jaar oude wijngaard heeft mooi fruit opgeleverd dat in de kelder gerespecteerd is met een opvoeding in traditionele vaten van Slavonisch eiken en slechts 10% tonneaux van Frans eiken.
Poot Agenturen vertenwoordigt Paolo Manzone in Nederland

Sordo
Genoeg geschiedenis hier en met Paola als vertegenwoordiger van de vierde generatie lijkt de toekomst van dit grote familiebedrijf verzekerd. Na een onvermijdelijke rondleiding door de kelder (na bijna 40 jaar is het spannendste daar wel een beetje van af voor me…) proefden we een brede reeks wijnen, inclusief een frisse Roero Arneis 2022, een opwekkende en aangenaam aromatische
Verduno Pelaverga 2021, een prima doordrinkbare 2022 Barbera d’Alba en een mooie reeks Barolo’s, waarvan de 2018 Monvigliero, de 2018 en 2013 Monprivato en de 2008 Barolo Riserva Gabutti erg fraai bleken.

L’Astemia Pentita
Sandra Vezza kocht in 2007 5 ha aan wijngaarden in de gemeente Barolo en vroeg architect Gianni Arnaudo het nieuwe wijnbedrijf te ontwerpen. In die tijd won Marchesi di Barolo een rechtszaak over het gebruik van de naam Cannubi en sindsdien mogen alle landeigenaren van de hele heuvels de naam gebruiken, ook al wordt door velen betwijfeld of al die percelen dezelfde hoge kwaliteiten bezitten. Arnaudo tekende al eerder voor het ontwerp van de nieuwe productie-faciliteiten van de coöperatie Terre da Vino aan de overkant van de weg, daar waar hij koos voor glooiende lijnen in overeenstemming met de omgeving. Vezza wees zijn eerste schetsen resoluut af en droeg hem op iets “anders’ te maken, in lijn met de stijl van haar designstudio GUFRAM, bekend om radicale vormgeving. Arnaudo koos voor een ontwerp gebaseerd op 2 op elkaar gestapelde wijnkisten, zonder enige twijfel radicaal te noemen. De hele regio sprak schande over het ontwerp en ondanks een overheersend ongeloof dat dit mogelijk was in een gebied dat door Unesco als werelderfgoed wordt beschermd, ‘siert’ dit ontwerp nu de regio. Ook de flessen voor de wijnen werden speciaal ontworpen, maar de roze kleur wordt binnenkort vervangen door een tint die minder “bijzonder” is en ook beter voor de rijping van de wijn, zo werd ons verteld. Over de wijnen valt niet zo heel veel te vertellen; ze zijn goed gemaakt, hebben een internationaal accent en lijken vooral bedoeld voor de kortere termijn. De 2015 Cannubi was correct, de 2013 Barolo Terlo kwam al erg gerijpt over.

G.D. Vajra
Van een klein familiebedrijfje is G.D. Vajra uitgegroeid tot een belangrijke speler in de Langhe waar anno 2023 ongeveer 100 mensen bij betrokken zijn. Over het wijnhuis en de familie zijn al heel veel verhalen gepubliceerd en terecht. Aldo Vaira startte het bedrijf in 1972 en noemde het naar zijn grootvader Giuseppe Domenico die hem de wijngaarden naliet. Aldo had vele innovatieve ideeën, een deel daarvan opmerkelijk genoeg gebaseerd op eeuwenoude praktijken. Dochter Francesca legde uit dat haar vader en ook haar broers Giuseppe en Isidoro bijna bezeten zijn van historische feiten. Dit heeft o.a. geleid heeft tot de productie van de Claré J.C., vernoemd naar Juliette Colbert (1785-1864), markiezin van Barolo. Deze wijn komt qua stijl overeen met de wijnen die tot in het midden van de 19^e eeuw werd gemaakt en al in 1606 beschreven door Gianbattista Croce. In/tot die tijd was de nebbiolo vooral de basis voor een enkelvoudige wijn die vaak wat restzoet of een sprankeltje had door een onvolledige vergisting. Naast deze wijn proefden we een zeer vlezige, gastronomische N.S. della Neve, Metodo Classico Extra Brut uit de Alta Langa van 60% nebbiolo en 40% Pinot noir met 64 maanden rijping sur latte en een voorbeeldige Dolcetto d’Alba, Costa & Fossati uit 2022 van 40 jaar oude wijnstokken. Ook de 2021 Barbera d’Alba Superiore en de 2020 Kye, een Freisa van meer dan 30 jaar oude wijnstokken uit de Bricco delle Viole-wijngaard imponeerden en uiteraard genoten we ook van de 2019 Baudana Barolo Ceretta (het wijnhuis waarvoor ze sinds 2009 de wijnen maken), de 2019 Barolo Ravera en zeker de 2019 Barolo Bricco delle Viole. Zeer tevreden namen we afscheid van Francesca, ook in de wetenschap dat we hier zeker weer zullen terugkeren om nog meer moois te proeven.