Fred Nijhuis

Your favorite Dutch wine writer

NCS werkt graag samen met:

Sicilië: Feudo Maccari en meer…

4 dagen op reis, 3 dagen lokale druiven, 2 wijnmakerijen, 1 prachteiland; een verslag van Karin Horseling

Feudo Maccari en meer..

Op uitnodiging van Tenuta Sette Ponti was Karin Horseling namens Nijhuis Consultancy Services te gast op Sicilië.

Feudo Maccari
De aanleiding voor ons bezoek was de lancering van twee single vineyard wijnen, maar laten we eerst even kijken naar het bedrijf zelf. Feudo Maccari is onderdeel van Tenuta Sette Ponti in de Toscane. De familie Moretti Cuseri kocht in de jaren vijftig van de vorige eeuw de eerste 55 ha in de Toscane van nazaten van het koningshuis van Savoye. Er werden wel druivenstokken aangeplant, maar de druiven werden aanvankelijk verkocht aan andere huizen. Pas toen in de jaren negentig de zoon Antonio Moretti Cuseri het bedrijf van zijn vader overnam, wilde hij meer dan dat. De druiven werden niet meer doorverkocht, met behulp van goede oenologen werd de kwaliteit aangepakt en in 1998 werd de eerste lijn gelanceerd (Crognolo).

Terwijl in de Toscane de eigen wijnen werden uitgebracht, reisde Antonio ook naar Sicilië, om naar uitbreiding te kijken. Vlakbij Noto kocht hij in 2000 wijngaarden op, de basis voor Feudo Maccari. Inmiddels zijn er 265 ha. Vanaf 2018 maakt ook de volgende generatie (twee van Antonio’s zonen) deel uit van het bedrijf. Antonio (Dottore zoals hij genoemd werd) zelf is nog nauw betrokken bij het bedrijf EN bleek groot liefhebber van Champagne. Op alle plekken waar we kwamen, verscheen er champagne. Op Sicilië produceert het bedrijf geen bubbels, evenmin als in Toscane. Echter, was de liefde voor champagne zo groot, dat Senior zijn eigen champagne in samenwerking met een familiebedrijf uit de Côte de Bar maakt.

Terug naar Sicilië….
Feudo Maccari ligt slechts 2 kilometer van de kust op een vlak stuk in het zuidoosten van Sicilië, iets ten zuiden van Noto. De wijngaarden die wij bezochten, lagen in de directe nabijheid van het wijnbedrijf.

De single vineyards:

Guernaschelli
Deze wijngaard werd 20 jaar geleden aangekocht en is ongeveer 60 jaar oud. De 1,8 ha liggen ongeveer 40 meter boven zeeniveau en hebben een westelijke expositie. De bodem bestaat uit klei met kalksteen en de wijngaard is volledig beplant met Nero d’Avola. Er bevinden zich meerdere klonen in de wijngaard. De stokken staan 1.25 x 1.25 meter van elkaar af. De bodem is droog en donker van kleur. We werden er rondgeleid door Enrico Bigiarini die al meer dan 10 jaar voor Tenuta Sette Ponti werkt en verantwoordelijk is voor alle wijngaarden van het bedrijf. Hij reist voortdurend heen en weer tussen Toscane en Sicilië. De stokken staan los (alborello gesnoeid) en Enrico praktiseert hier wat hij ‘soft pruning’ noemt. Elke wijnstok heeft maar 2-3 spurts en uiteindelijk 4-5 trossen, waarbij hij per ‘shoot’ ongeveer 15 bladen laat staan. Dit resulteert uiteindelijk in een beperkte opbrengst van 1 kg druiven (1 fles) per stok, beduidend lager dan de 200.000 hl per ha waarom de Nero d’Avola lange tijd zo populair was. De wijngaard is zeer droog. De afgelopen zomer is het een aantal dagen 50 graden geweest en was het zeker 2 maanden warmer dan 35 graden. De verkoelende wind uit het westen helpt wat, maar niet veel. Er is geen irrigatie, maar de planten overleven door de wortels die tot 20 meter diepte strekken.

Sultana
Slechts een paar honderd meter verder gelegen, maar toch een aantal verschillen:

  • De bodem is hier licht van kleur, waardoor de druiven wat meer lichtreflectie vanuit de bodem meekrijgen;
  • De wijngaard is iets hoger gelegen (40-60 boven zeeniveau);
  • De bodem heeft een hoger gehalte kalksteen.

Uit elk van de bovengenoemde wijngaarden komt een toplevel single vineyard wijn, volledig met de hand geplukt en gesorteerd. De fermentatie geschiedt in RVS (op 20° C), de rijping in houten vaten neemt minimaal 10 maanden in beslag. Van beiden slechts 4000 flessen/jaar op de markt.

Sultana 2021
Als eerste proeven we de Sultana. Een slanke, elegante wijn. Het fruit aanwezig, maar minder uitgesproken, dan bij de Guernaschelli. De tannines zacht en zilt. De wijn is mooi en in balans.

Guernaschelli 2021
Overbluft op meerdere fronten de Sultana. Wat robuuster, krachtiger in fruitgeur en -smaak. Iets meer tannine.
Ik heb persoonlijk een lichte voorkeur voor de elegantie van de Sultana. Beide wijnen (nog) niet verkrijgbaar in Nederland.

Saia
Daarnaast kregen we een verticale proeverij Saia, de Nero d’Avolo die via importeur l’Exception breed verkrijgbaar is in Nederland en doorgaans 25 tot 30 euro kost. We proefden de jaren 2018 tot en met 2021, elk met een andere expressie.
– 2018: was in dit deel van Sicilië een minder warm jaar. Nog steeds droog (regen tussen november en februari). De Saia van dit jaar voldoet nog aan een wat klassieker beeld wat ik bij Nero d’Avola heb: vol, fruit, kruidigheid, zachte tanninestructuur.
De navolgende jaren neigen wat meer naar de lichtere, moderne stijl die je ook in de Single vineyard Sultana terug ziet.
– 2019: een jaar met iets meer regen. De wijn komt ‘groener’ over. Tannine is duidelijker aanwezig, een lichtere wijn dan die van 2018 en wat mij betreft ook levendiger en mijn favoriet.
– 2020: een heet en zeer droog jaar. Men irrigeert niet en probeert de hitte met iets meer blad en wat minder fruit te trotseren. De wijn neigt naar die van 2018, maar dan wederom in een lichtere variant.
– 2021: één van de heetste jaren tot nu toe met op enkele dagen temperaturen van boven de 48 graden. Het levert een nog steeds mooie, maar in mijn optiek wat minder spannende wijn op.

Animaetna
De familie Moretti Cuseri kreeg in 2014 in de gelegenheid om wijngaarden op  de Etna te kopen. Het zelfde eiland, slechts twee uurtjes rijden vanaf Noto, maar een andere wereld! De wijngaarden liggen in Contrada Santo Spirito, op de noordflank van de Etna op 650 tot 750 meter hoogte; allen in terrasvorm.

Lopend door de wijngaard ruik en voel je direct het verschil met de omgeving van Noto. De bodem hier op de Etna is niet droog en arm, maar verend…de dikke laag ‘parti vegetali’ zorgt voor een verende bodem. Vruchtbaar en begroeid met grassen. Enrico laat de bodem zoals is; geen polonaise op de terrassen, maar respect voor de omgeving. In totaal beschikt men hier over 9 ha, op vier niveaus. De bovenste terrassen worden ook wel het amfitheater genoemd. Hier is geen plek voor Nero d’Avola, maar spelen de Etna druiven de hoofdrol; Nerello Mascalese, Carricante én -tussen de Nerello stokken – de zeldzame Minnella druif. De stokken zijn los geplant. In februari worden de planten gesnoeid (alleen handwerk, ca. 3 weken werk voor de 9 ha) en een maand later worden de snoeiwonden behandeld met Tricoderma – ter bescherming tegen schimmels. De takken bindt men later samen en men laat 4-5 trossen per plant groeien.

Het bedrijf heeft de marketing hierbij goed op orde. De wijnen zijn voorzien van nieuwe etiketten. In de kenmerkende A is wat reliëf aangebracht, wat de structuur van een lavasteen moet benaderen. De A staat in beide gevallen voor Anima wat ziel betekent. Animalucente – de lichtgevende ziel en Animardente – de brandende ziel.

Animalucente 2022
Een lichte, levendige wijn van 85% Carricante en 15% Minnella. Aangenaam fris fruit, minerale tonen, wat rokerig.

Animardente 2021
100% Nerello mascalese. Jong, vol fruit, kruidigheid en smoky.

In Nederland zijn niet op de markt; naar mijn mening zeker de moeite waard. De prijs in Italië ligt rond de 30 Euro; een rechtvaardigde prijs.

 

Met dank aan:

– Tenuta Sette Ponti
– Miriade Partners

Nero d’Avola

Nero d'Avola

Een verslag van Thim Vernooij

Enige tijd geleden bezocht Thim Vernooij, namens NCS, Sicilië voor een nadere kennismaking met de Nero d’Avola als gast van het Consorzio Sicilia DOC.

Duurzaamheid
De reis begon met een symposium over duurzaamheid, met medewerking van experts als Anna Favella (actrice en ambassadrice voor duurzaamheid), landbouwkundige Francesco Picciotto, duurzaamheidsexpert Lucrezia Lamastra en Gaetano Benedetto, directeur-generaal van WWF Italia. Onder leiding van Alberto Tasca, president van Consorzio Sicilia DOC, spraken ze over Italië als land met de grootste biodiversiteit van Europa, duurzaamheid in het algemeen en het belang van de certificering voor duurzame praktijken, daar waar de Sicily SOStain Foundation zich op richt.

Verantwoord
Om in aanmerking te komen voor een SOStain certificaat, dienen bedrijven te voldoen aan verschillende voorwaarden t.a.v. verantwoord, ecologisch wijngaardmanagement (uiteraard zonder chemische bestrijdingsmiddelen), biodiversiteit, regionale producten, inzicht in- en het beperken van het gebruik van o.a. water en energie (VIVA-indicatoren), transparante communicatie en een gestructureerde controle op chemische residuen. Ook stellen ze dat flessen een maximaal gewicht van 550 gram mogen hebben, een aspect waar Ernesto Ghigna nog extra aandacht aan besteedde. Hij stimuleert het nog verder verlagen van het gewicht van de fles naar 440 gram en het recyclen van flessen om grondstoffen te besparen (ook al kost het recyclen van glas erg veel energie). Gerecyclede flessen zijn overigens te herkennen aan de contouren van Sicilië in de ziel van de fles, een leuk detail. Er is uiteraard veel begrip en steun voor verantwoorde initiatieven, hoewel het wereldwijde aanbod aan allerlei (vaak commerciële) certificaten e.e.a. niet overzichtelijker maakt voor de consument en misbruik voor ‘greenwashing’ altijd op de loer ligt. Eén internationale standaard zou transparantie en duidelijkheid ten goede komen, maar lijkt vooralsnog een brug te ver.

Nero d’Avola
Het tweede doel van de reis was een nadere kennismaking met de Nero d’Avola, de belangrijkste blauwe druif op Sicilië. Hij neemt zeker 15% van het totale wijngaardareaal voor zijn rekening en is na de cataratto de meest aangeplante druif op het eiland. Het meeste succes heeft de druif in de provincies Agrigento, Trapani, Caltanissetta en Siracusa, maar ook in Caltanissetta is het merendeel van de wijngaarden met Nero d’Avola aangeplant, bij Pachino en Butera zelfs meer dan 1500 ha rond deze dorpen. De beroemde consultant Giacomo Tachis geloofde in eerste instantie niet in het eigen succes van de Nero d’Avola (en evenmin de Nerello Mascalese) en gaf er de voorkeur aan hem te blenden met Merlot, Cabernet Sauvignon en Syrah voor meer kleur en structuur. Toen Duca di Salaparuta met hun Duca Enrico 1984 zijn ongelijk aantoonde, werd Tachis spontaan een pleitbezorger voor de druif en dat leidde ertoe dat de druif vrijwel overal werd aangeplant, ook op minder geschikte plaatsen. Minder mooi fruit werd dan vaak gemaskeerd door internationale druivenrassen en/of een overdaad aan extractie en hout, geheel in de stijl die veel journalisten destijds imponeerde. Met de pure expressie van de Nero d’Avola hadden deze wijnen echter weinig te maken.

Naam
Hoewel de Nero d’Avola vaak Calabrese wordt genoemd, verwijst deze naam niet naar de regio Calabrië, maar is hij afgeleid van Calavrisi, dialect voor “druif uit Avola”. Eeuwen geleden werd deze term al gebruikt, waarschijnlijk voor de Nero d’Avola, hoewel de naam ook betrekking kan hebben op de Toscaanse Aleatico of de Vernaccia nera die destijds ook al aanwezig waren in de regio. Maar goed, In de omgeving van de havenstad Avola in het zuidoosten van Sicilië werd hij al in de 17 eeuw beschreven en aangenomen wordt dat hij daar al veel langer werd gebruikt. Net als veel andere druivenrassen, worden er bij de Nero d’Avola ook verschillende variëteiten onderscheiden, het gevolg van mutaties waarmee de druif zich aanpaste aan een specifieke terroir. Er wordt wel gesproken over 4 biotypen, A in het centrale deel van het zuiden, B (2 varianten) in veel andere delen van Sicilië en C in het zuidoosten; maar in het nationale register zijn inmiddels al 9 verschillende klonen opgenomen.

Kenmerken
De druif rijpt vrij vroeg (2 weken eerder dan veel andere), is resistent en betrouwbaar, geeft gulle oogsten met druiven die rijk zijn aan suikers en een milde tanninestructuur hebben. De van nature hoge zuurgraad vraagt om een goede rijping, over het algemeen geen probleem in de zuidelijke regio’s van Sicilië. De traditionele snoeivorm is alberello, maar de laatste jaren zien we steeds meer Guyot voor een betere beheersing van het onderhoud en de opbrengst van de wijngaarden en de mogelijkheid om mechanisch te oogsten. Aroma’s variëren van herbaal cq kruidig tot floraal, met over het algemeen vooral impressies van donkere pruimen en bramen, uiteraard afhankelijk van de terroir en keuzes van de wijnmaker.   

Wijn
De Nero d’Avola is een veelzijdige druif en wordt gebruikt voor zowel droge als zoete wijnen, veelal stil en rood, maar ook als mousserend en rosé. In voorgaande eeuwen had de wijn geen bijzondere reputatie. Zo schreef Agostino Rossi in 1953 dat “de zwarte wijn uit de provincie Trapani niet alleen slechts in verwaarloosbare hoeveelheid werd geproduceerd, maar ook zonder economisch belang was”. Lang werd de wijn in bulk verkocht naar andere delen van Italie of geëxporteerd naar o.a. Frankrijk om de wijnen daar meer volume, kleur, alcohol, fraîcheur of aroma’s te geven. Pas toen graaf Giuseppe Tasca d’Almerita in 1970 zijn vrijwel volledig op Nero d’Avola gebaseerde Rosso del Conte op de markt bracht, werd het werkelijke potentieel van de druif pas erkend, kort daarna ook bevestigd door wijnen als de Duca Enrico van Salaparuta en de Mille e una Notte van Donnafugata. In de kelder eist de druif de nodige aandacht, want de kleur dient goed gefixeerd te worden en de zowel de hoge zuurgraad als het ruime aandeel alcohol zijn altijd een uitdaging. Omdat de druif de nodige beperkingen kent, wordt hij vaak geblend met andere rassen voor meer structuur, tannine, of complexiteit. Dit komt niet alleen tot uitdrukking in diverse nieuwe wijnen met een internationaal accent, maar ook in klassiekers als de Cerasuolo di Vittoria, waar de Frappato bijdraagt met florale tonen en elegantie. Andere wijnen waaraan de Nero d’Avola zijn bijdrage levert zijn o.a. de DOP’s Eloro, Marsala, Bivongi, Sciacca, S. Margherita di Belice, Contea di Sclafani, Delia Nivonelli, Sambuca di Sicilia, Contessa Entellina en Alcamo.

Producenten
Geen wijnreis zonder bezoeken aan wijnhuizen uiteraard en zo werden enkele zeer interessante producenten bezocht en werd met boeiende wijnmakers gesproken. Zo maakten we kennis met de gebroeders Gunther en Klaus van L’azienda di Giovanna, waar de inmiddels 5e generatie wijnen maakt op de Monte Genuardo in de heuvels van Sambuca di Sicilia. Het microklimaat met vooral een opvallend groot contrast tussen de temperaturen overdag en ’s nachts, geeft wijnen met een mooie structuur en balans. Irrigatie is hier nodig, maar dat staat een biologisch certificaat niet in de weg. Ook de wijnen van Baglio del Cristo di Campobello maakten indruk, net als die van Alessando di Camporeale, Feudo Arancio en Mandrarossa, deze laatste een speciale lijn van de coöperatie Settesoli uit Menfi.

Conclusie
Wat voor wijnen de Nero d’Avola voortbrengt is sterk afhankelijk van zijn terroir en de keuzes van de wijnmaker. De variatie is enorm en zo werden er zowel zeer toegankelijke, laagdrempelige wijnen geproefd als prestigieuze met meer techniek, kracht en ook hout. Kwaliteitsverschillen zijn natuurlijk ook aanwezig en komen meestal tot uitdrukking in prijzen die variëren van maximaal tien- tot tientallen euro’s. Dit alles bevestigt het veelzijdige karakter van de druif, zijn toenemende populariteit en ons enthousiasme over de druif en zijn wijnen.

Voor meer informatie over Assovini Sicilia, klik HIER  

Ouwe meuk of…. oude meesters

Ouwe meuk of.... oude meesters

Unieke proeverij met wijnen van 25-75 jaar oud.

De afgelopen maand stond de Beaujolais Primeur weer in het middelpunt van de belangstelling, een leuke wijn met een onbezonnen, jeugdig karakter, vooral bedoeld om op (zeer) korte termijn te drinken. Nu is er in principe niks mis met jeugdige wijnen, maar oudere kunnen ook zo hun charme hebben.

Proeven!
Helaas hebben de meeste wijnen niet het eeuwige leven, velen verliezen zelfs al na een paar jaar hun aantrekkelijke kwaliteiten en krijgen ze het stempel ‘ouwe meuk’. Soms echter, weten wijnen zich te ontwikkelen tot ware ‘oude meesters’ en kunnen we genieten van gebottelde geschiedenis met gerijpte aroma’s die we tegenwoordig nog maar zelden mogen ervaren. Of een oudere wijn ‘ouwe meuk’ of  ‘een oude meester’ is, blijft lastig te voorspellen, want het is afhankelijk van heel veel factoren. Er is  eigenlijk maar 1 manier om er achter te komen of een wijn nog aangenaam is, en dat is de fles openen en de wijn proeven.

Ross Lovell
Op zondagmiddag 10 december 2023 openen we een ruime selectie oudere flessen, minimaal 25 jaar oud tot ongeveer 75 jaar, dus allen met een respectabele leeftijd, zeker als je in ogenschouw neemt dat de meeste wijn ter wereld binnen 48 uur na aankoop wordt gedronken. Deze wijnen komen uit allerlei landen en collecties en hebben (wellicht meer dan) genoeg tijd gehad om die kenmerken te ontwikkelen waarmee ze zich onderscheiden van de wijnen die we elke dag (kunnen) drinken. Omdat de meeste wijn nu eenmaal gemaakt is om bij de maaltijd te genieten, worden de wijnen geschonken tijdens een gastronomisch samenzijn in restaurant Ross Lovell te Rijsoord. Chef Gerrit van den Berg en gastvrouw Isabella Wildtham serveren een 5-gangen menu, waar mogelijk afgestemd op de wijnen. Op zondag 10 december gaan we om 1 uur aan tafel en proeven we een bijzondere en bijzonder ruime selectie oudere wijnen, waaronder hopelijk vele ‘oude meesters’. Wat precies bepaal ik de komende dagen, maar hieronder vast een voorproefje. 

Deel dit bericht:

Facebook
Twitter
LinkedIn

Beperkt
Er is uiteraard geen onuitputtelijk hoeveelheid flessen van elke wijn, dus het aantal deelnemers houden we daarom beperkt. Omdat de selectie echter zeer ruim is, kunnen we toch een mooi aantal liefhebbers ontvangen.

Geïnteresseerd?
Stuur dan een mail naar: fred@fred-nijhuis.nl

IGP Sud de France

IGP Sud de France

Creatieve wijnen

De Languedoc behoort tot de allergrootste wijnregio’s ter wereld en biedt een enorme diversiteit aan subregio’s, druiven én wijnen. Het is ook het thuisland van de IGP Sud de France, wijnen die de creatieve kant van de Languedoc vertegenwoordigen. De meer flexibele regels geven wijnmakers vrijwel alle mogelijkheden om hun talent tot uitdrukking te laten komen in bijzondere wijnen.

De Dyck
Tijdens een presentatie in Restaurant De Dyck te Woubrugge kon een select gezelschap professionals nader kennis maken met de wijnen van enkele producenten en tevens hun culinaire capaciteiten testen in combinatie met uiterst smaakvolle, vegetarische gerechten van chef Martijn Koeleman. Voorafgegaan door een rondleiding op het terrein van De Dyck, niet voor niets bekroond met een groene ster door Michelin, mocht ondergetekende (in opdracht van Sopexa Benelux i.s.m.  Melman Communications) een korte inleiding over IGP Sud de France en enkele wijn-spijs suggesties verzorgen. Vooral dat laatste een leuke uitdaging, omdat er niet voorgeproefd kon worden. In de meeste gevallen bleek de vooraf bepaalde ‘educated guess’ echter goed uit te pakken, terwijl uiteraard ter plaatse ook andere combinaties konden worden geprobeerd.

IGP Sud de France
De IGP Sud de France omvat de departementen Aude, Hérault en Gard met maar liefst 15 subregio’s: Cité de Carcassonne, Coteaux de Béziers, Coteaux d’Ensérune, Coteaux de Narbonne, Coteaux Pont du Gard, Saint Guilhem Le Désert, Cévennes, Côtes de Thau, Haut Vallée de l’Aude, Haut Vallée de l’Orb, Vallée du Paradis, Vallée du Torgan, Côtes de Thongue, Le Pays Cathare en Vicomté d’Aumelas. De regio biedt een breed aanbod aan druivenrassen, zowel regionale, als nationale en internationale, goed voor alle typen wijnen: mousserend, stil, droog, zoet, wit, rosé, rood en steeds meer orange. De voorschriften geven ook volop ruimte voor duurzame wijnbouw, biologische en biodynamische wijnen, al dan niet vegan en ook vin natur.

Diversiteit
De visie, passie en hand van de wijnboeren geven de wijnen een uniek, eigen karakter, zoals duidelijk bleek tijdens de proeverij. Die diversiteit betekent ook dat de IGP Sud de France ongekende mogelijkheden voor ultieme wijn-spijs combinaties geeft. Er is altijd een wijn die bij welk gerecht dan ook past, zoals bleek bij het combineren van de wijnen met de smaakvolle en soms zelfs intense gerechten van De Dyck. Zo genoten we van gefermenteerde prei met codium, verveine en korianderzaad, doperwt met kerrieplant, roos en pompoenpit, spliterwt met tempeh, tuinboon en brandnetel en als nagerecht braam met hazelnoot, spar en laurier. Met diverse wijnen van Calmel & Joseph, Le Castelas, Mas Combarèla, Les Collines du Bourdic, Domaine Grand Chemin en Domaine De Berguerolles was er een breed aanbod aan geuren en smaken, waarbij een ieder zijn of haar favoriet kon kiezen.

Favorieten
Veelgenoemde favorieten bleken de Back to the Serine van Domaine de Berguerolles (serine, een kloon van- of verwant aan de syrah), de La Marquise van Calmel & Joseph, de Le Clos Secret (cinsault) van Mas Combarèla, de Eclat de Gris (grenache rosé) van Les Collines du Bourdic, de Le Bay (pinot noir) van Domaine de Grand Chemin en de A l’Origine Rouge van Les Collines du Bourdic. Iedereen had wel een voorkeur voor bepaalde wijnen, iets wat de veelzijdigheid van IGP de de France alleen maar bevestigde. 

Foto’s: Arnold van West & IGP Sud de France